Afganistan – obecna sytuacja na tle politycznym, gospodarczym i bezpieczeństwa

Afghanistan – the current political, economic and security situation

Studenci Analityki Bezpieczeństwa

Akademia Nauk Stosowanych w Gnieźnie

Streszczenie

Celem raportu jest przedstawienie obecnej sytuacji w Afganistanie na tle politycznym, gospodarczym oraz w kwestii bezpieczeństwa. Obejmuje okres od 15 sierpnia 2021 r.

Słowa kluczowe: Afganistan, rząd talibów, władza

Abstract

The aim of the report is to present the current political, economic and security situation in Afghanistan. It covers the period from August 15, 2021.

Keywords: Afghanistan,taliban government, authority

GENEZA I HISTORIA
Talibowie (z języka paszto „studenci”) pojawili się w północnym Pakistanie na początku lat 90. XX w., zaraz po wycofaniu wojsk sowieckich z Afganistanu. Pragnęli przywrócić na tych terenach pokój i bezpieczeństwo oraz wyegzekwować własną, surową wersję szariatu. Po dojściu do władzy rozszerzyli swoje wpływy z południowo-zachodniej części kraju, zdobywając w 1995 r. graniczącą z Iranem prowincję Herat, a rok później stolicę – Kabul. Do 1998 r. kontrolowali prawie 90% terytorium państwa^[1]Who are the Taliban?, BBC News, 18.08.2021, https://www.bbc.com/news/world-south-asia-11451718, 9.02.2022.. Dwa dni przed atakiem na World Trade Center, 9 września 2001 r., dwóch zamachowców z Al-Kaidy podających się za dziennikarzy zdetonowało bombę ukrytą w kamerze, zabijając dowódcę Sojuszu Północnego (The Northern Alliance – koalicja antytalibska, złożona z ugrupowań afgańskich, walczący z talibami) Ahmada Shaha Massouda^[2]P. Bergen, Ahmad Shah Massoud, 13.11.2006, http://content.time.com/time/subscriber/article/0,33009,1555018,00.html, 9.02.2022.. Eksperci ds. terroryzmu uważają, że zapewniło to Osamie bin Ladenowi ochronę ze strony talibów po atakach z 11 września.

Kilka tygodni po zamachu 09/11 prezydent USA George Bush podpisał rezolucję zezwalającą na użycie siły przeciwko osobom odpowiedzialnym za atak. 7 października 2001 r. amerykańskie wojsko przy wsparciu brytyjskim rozpoczęło kampanię bombardowania sił talibów. Wielu ich przywódców uciekło do Pakistanu i stamtąd kierowało swoimi działaniami. Siły zbrojne państw członkowskich NATO zajęły się utrzymaniem pokoju w Afganistanie, ustanawiając Międzynarodowe Siły Wsparcia i Bezpieczeństwa ISAF (International Security Assistance Force)^[3]Głównym celem misji ISAF jest wsparcie rządu afgańskiego w zapewnieniu oraz utrzymaniu bezpieczeństwa, a także pomoc w odbudowie Afganistanu i stworzeniu demokratycznych struktur państwowych. … Continue reading. Jednak pomimo coraz większej liczby żołnierzy ISAF oraz afgańskich, talibowie stopniowo odzyskiwali swoje wpływy, regularnie atakując miasta i placówki wojskowe^[4]P. Bergen, Ahmad Shah Massoud…. W lutym 2020 r., po długoletnich rozmowach, Amerykanie oraz talibowie zawarli porozumienie pokojowe. USA zobowiązały się wycofać wojska z Afganistanu, natomiast druga strona miała zagwarantować, że kraj nie będzie wykorzystywany do działań terrorystycznych. 30 sierpnia 2021 r., po ponad 20 latach i po niespodziewanym upadku afgańskiej armii, ostatnie siły zbrojne USA opuściły kraj, pozostawiając go pod rządami talibów^[5]Z. Laub and Z. Maizland, The U.S. War in Afghanistan, „Council on Foreign Relations”, 27.09.2021, https://www.cfr.org/timeline/us-war-afghanistan, 9.02.2022..

STRUKTURA I ZAŁOŻENIA RZĄDU TALIBÓW

W skład nowego, tymczasowego rządu talibów po przejęciu władzy w Afganistanie weszło 33 członków. Większość powołanych na stanowiska ministrów pochodzi ze starej gwardii (z lat 90.) i jest Pasztunami. Zaledwie trzy osoby reprezentują inne grup etniczne^[6]Taliban announce ‘interim government’ in Afghanistan, „Anadolu Agency”, 7.09.2021, https://www.aa.com.tr/en/asia-pacific/taliban-announce-interim-government-in-afghanistan/2358201, 22.11.2021.. Ma to pokazać „wewnętrzną przemianę” i „nowoczesne podejście” do mniejszości, jednak środowisko międzynarodowe podchodzi do tych zmian z dystansem. Kontrowersje budzą także osoby zasiadające w nowym rządzie – objęte sankcjami Organizacji Narodów Zjednoczonych lub poszukiwane przez Federalne Biuro Śledcze (Federal Bureau of Investigation, FBI)^[7]Taliban announces new government in Afghanistan, „Aljazeera”, 8.09.2021, https://www.aljazeera.com/news/2021/9/7/taliban-announce-acting-ministers-of-new-government, 22.11.2021..

Na czele hierarchii politycznej stoi Hibatullah Akhundzada, przywódca talibów od maja 2016 r. 19 sierpnia 2021 r. został naczelnym dowódcą politycznym i religijnym Islamskiego Emiratu Afganistanu. Odpowiada głównie za sprawy polityczne i religijne, w mniejszym stopniu za decyzje wojskowe^[8]Afghanistan: Who’s who in the Taliban leadership, BBC, 7.09.2021, https://www.bbc.com/news/world-asia-58235639, 22.11.2021..

Przewodniczącym gabinetu jest mułła^[9]Mułła to muzułmański teolog, znawca islamu i interpretator praw religijnych, Mułła, „Wielki Słownik Języka Polskiego”, https://wsjp.pl/haslo/podglad/25407/mulla, 13.12.2021. Mohammad Hasan Akhund, w latach 90. minister spraw zagranicznych, a w latach 1996-2001 – wicepremier. Obecnie zajmuje stanowisko szefa Rehbari Shura (Rady Przywódczej), która pełni funkcję organu decyzyjnego. Akhund znajduje się na liście osób objętych sankcjami ONZ^[10]Taliban announces new….

Premierowi pomaga dwóch wicepremierów. Pierwszy – mułła Abdul Ghani Baradar – to były gubernator Heratu, założyciel organizacji talibów i wiceminister obrony w latach 90. W 2010 r. trafił do pakistańskiego więzienia. Wielokrotnie pojawiał się na szczycie list więźniów, których talibowie chcieli uwolnić, aby wraz z nimi rozpocząć rozmowy pokojowe (warunkiem rozpoczęcia rozmów pokojowych miało być uwolnienie Baradara i kilku innych więźniów, którzy teraz zajmują wysokie stanowiska rządowe). W 2013 r. Pakistan na zlecenie Kataru zwolnił Baradara z więzienia w Islamabadzie i przeniósł go do wojskowego pensjonatu w Karaczi. W 2018 r. został ostatecznie uwolniony i prowadził negocjacje w Doha. 17 sierpnia 2021 r. powrócił do Afganistanu i objął funkcję wicepremiera^[11]Baradar, Abdul Ghani Akhund Barader Mullah, „Afghan Biographies”, 7.10.2021, … Continue reading.

Drugim wicepremierem jest Abdul Salam Hanafi, były wiceminister edukacji i gubernator prowincji Uruzgan. W talibskim gabinecie cieni pełnił funkcję gubernatora prowincji Kunduz. NATO wymieniało Hanafiego jako cel o „wysokiej wartości”. W lutym 2010 r. został aresztowany dzięki wspólnym działaniom pakistańskiej agencji wywiadowczej Inter-Services i amerykańskiej Centralnej Agencji Wywiadowczej (Central Intelligence Agency, CIA). W wyniku negocjacji Hanafiego uwolniono w 2013 r. i oddelegowano do prowadzenia rozmów pokojowych w Doha^[12]Salam, Abdul Hanafi Mullah, „Afghan biographies”, 7.10.2021, http://www.afghan-bios.info/index.php?option=com_afghanbios&id=1566&task=view&total=15&start=9&Itemid=2, … Continue reading.

Tymczasowy rząd Afganistanu – 33 ministrów, wspomaganych przez wiceministrów – składa się wyłącznie z mężczyzn; żadna kobieta nie została mianowana do pełnienia obowiązków ministerialnych. Nowością jest powołanie kilku przedstawicieli mniejszości etnicznych do sprawowania władzy. Część z poniżej wymienionych osób doświadczenie w pełnieniu urzędu ministra zdobyła w poprzednim rządzie talibów, najczęściej też znajduje się na liście osób objętych sankcjami ONZ. Oto niektórzy członkowie gabinetu:

 minister spraw wewnętrznych – Sirajuddin Haqqani, syn założyciela Sieci Haqqaniego, uznanej przez Stany Zjednoczone za organizację terrorystyczną. Haqqani jest jedną z najbardziej poszukiwanych przez FBI osób^[13]Taliban announces new…;
 minister spraw zagranicznych – Amir Khan Muttaqi, który w Doha pełnił funkcję mediatora. W latach 80. walczył z Rosjanami. Od 1996 do 2001 r. minister informacji i kultury. Znajduje się na czarnej liście terrorystycznej Rady Bezpieczeństwa ONZ^[14]Profiles Of Afghan Taliban Ministers – Interior Minister Is On FBI’s Most Wanted List, 14 Ministers Including Prime Minister Are On UN Security Council’s Terror Blacklist, Memri, … Continue reading;
 minister obrony – Mohammad Yaqoob, syn założyciela talibów, mułły Mohammeda Omara. Od 2016 r. pełnił funkcję szefa talibskiej komisji wojskowej oraz był członkiem Rady Przywódczej^[15]Mohammad Yaqoob, „Counter Extremism Project”, https://www.counterextremism.com/extremists/mohammad-yaqoob, 21.01.2022..

Tymczasowy wiceminister obrony to Mohammad Fazil Mazlum. W 1999 r. był jednym z wyższych dowódców polowych, którzy dowodzili oddziałem bojowników w dolinie Shomali, gdzie po zwycięstwie zniszczono infrastrukturę oraz systemy nawadniania. Spalono domy, winnice i sady, a ludzi poddano egzekucji. Mazlum był jednym z pięciu więźniów uwolnionych z Guantanamo w zamian za żołnierza Bowe’ego Bergdahla^[16]Sierżant Bergdahl – schwytany przez talibów na przełomie 2009 i 2010 r.. Zwolniony w marcu 2015 r., w kontrowersyjnej wymianie pięciu talibskich funkcjonariuszy przetrzymywanych w Guantanamo … Continue reading, po czym został członkiem biura politycznego talibów w Doha^[17]Mazlum, Muhammad Fazil Mullah, „Afghan biographies”, 8.09.2021, http://www.afghan-bios.info/index.php?option=com_afghanbios&id=4721&task=view&total=802&start=465&Itemid=2, … Continue reading.

Szefem wywiadu jest Abdul Haq Wasiq, w poprzednim rządzie zastępca szefa wywiadu, odpowiedzialny m.in. za kierowanie dochodzeniami krajowymi, utrzymywanie stosunków z zagranicznymi bojownikami oraz nadzorowanie obozów szkoleniowych Al-Kaidy. Jeden z więźniów w Guantanamo uwolniony w zamian za sierżanta Bowe’ego Bergdahla. Wassiq znajduje się na liście sankcji ONZ^[18]Abdul-Haq Wassiq, „Counter Extremism Project”, https://www.counterextremism.com/extremists/abdul-haq-wassiq, 21.01.2022.. Jego zastępca to Taj Mir Jawad, starszy dowódca w sieci Haqqaniego. Po upadku pierwszego reżimu talibskiego odpowiedzialny za szkolenia i dostarczanie sprzętu zamachowcom-samobójcom. Jawad w atakach na Kabul miał poparcie Al-Kaidy i Lashkar-e-Taiba^[19]Taj Mir Jawad, „Counter Extremism Project”, https://www.counterextremism.com/extremists/taj-mir-jawad, 21.01.2022..

Kolejne stanowiska w strukturze rządu piastują:
 minister szkolnictwa wyższego – Abdul Baqi Haqqani, były wykładowca nauk politycznych na Uniwersytecie w Kabulu. Pełnił funkcję ministra ds. męczenników i osób niepełnosprawnych oraz wiceministra informacji i kultury. Znajduje się na liście sankcji ONZ^[20]Profiles Of Afghan Taliban Ministers…;
 minister informacji i kultury – Khairullah Khairkhwa, bezpośrednio związany z byłym przywódcą Al-Kaidy – Osamą bin Ladenem – i byłym przywódcą talibów Mohammedem Omarem. Od 2002 do 2014 r. przebywał w więzieniu Guantanamo, a po uwolnieniu w zamian za sierżanta Bergdahla pełnił obowiązki w biurze talibów w Katarze^[21]Khairullah Khairkhwa, „Counter Extremism Project”, https://www.counterextremism.com/extremists/khairullah-khairkhwa, 28.01.2022. . Objęty sankcjami ONZ;
 minister gospodarki – Din Mohammad Hanif-Tadżyk, w poprzednim rządzie minister szkolnictwa wyższego. Pracował w biurze politycznym talibów w Katarze^[22]Din Mohammad Hanif, „Counter Extremism Project”, https://www.counterextremism.com/extremists/din-mohammad-hanif, 22.01.2022.. Objęty sankcjami ONZ;
 minister hadżdżu i spraw religijnych – Noor Mohammad Saqib, w latach 1990-2001 główny sędzia w Sądzie Najwyższym. Objęty sankcjami ONZ^[23]Noor Mohammad Saqib, „Counter Extremism Project”, https://www.counterextremism.com/extremists/noor-mohammad-saqib, 22.01.2022.;
 minister handlu – mułła Hidayatullah Badri, znany lepiej pod nazwiskiem Gul Agha Ishakzai, blisko związany z mułłą Mohammedem Omarem, któremu służył jako główny urzędnik finansowy. Zajmował się zbieraniem pieniędzy na ataki samobójcze, były szef talibskiej komisji finansowej. Objęty sankcjami ONZ^[24]Gul Agha Ishakzai a.k.a Mullah Hidayatullah Badri (Gul Agha), „Counter Extremism Project”, https://www.counterextremism.com/extremists/gul-agha-ishakzai-aka-mullah-hidayatullah-badri-gul-agha, … Continue reading;
 minister ds. granicznych i plemiennych – Nurullah Nuri. Dowodził talibskimi siłami wojskowymi podczas amerykańskiej inwazji na Afganistan w 2001 r. Zamieszany w egzekucję Uzbeków, Hazarów i szyickich muzułmanów. To jeden z pięciu byłych więźniów Guantanamo, który dołączył do biura politycznego talibów w Doha w 2014 r. Objęty sankcjami ONZ^[25]Nurullah Nuri, „Counter Extremism Project”, https://www.counterextremism.com/extremists/nurullah-nuri, 22.01.2022.;
 minister ds. prac publicznych – Abdul Manan Omari, brat Mohammada Omara (założyciela talibów). W 2016 r. odpowiedzialny za „szerzenie celów Państwa Islamskiego” oraz aktywne przeciwdziałanie siłom zachodnim i afgańskiemu rządowi. Omari należał do osób, które negocjowały z amerykańskimi urzędnikami w sprawie wycofania żołnierzy z Afganistanu^[26]Mullah Abdul Manan Omari, „Counter Extremism Project”, https://www.counterextremism.com/extremists/mullah-abdul-manan-omari, 22.01.2022.;
 tymczasowy wiceminister ds. walki z narkotykami – Abdul Haq. W latach 1996-2001 szef policji, a po upadku pierwszego rządu – urzędnik ds. zdrowia publicznego w gabinecie cieni. Po mianowaniu na wiceministra ds. walki z narkotykami Haq ogłosił projekt mający na celu rehabilitację narkomanów oraz pomoc rolnikom w zmniejszeniu uprawy maku^[27]Abdul Haq, „Counter Extremism Project”, https://www.counterextremism.com/extremists/abdul-haq, 22.01.2022..

Program polityczny talibów nie jest przejrzysty i spójny. Do wiadomości publicznych podawane są tylko pojedyncze wytyczne z ogólnym dopowiedzeniem, brzmiącym: „wszystko zgodne z zasadami szariatu”. Wszystko, co nie zgadza się z islamskim prawem, jest negatywnie postrzegane przez talibów, zwłaszcza twardogłowych. Takie niejasności wywołują wśród Afgańczyków i społeczności międzynarodowej niepokój. Prowadzi to do trudnych sytuacji, w których talibowie próbują umoralniać społeczeństwo ponad wytyczne rządzących, np. karać kobiety za niewłaściwe odzienie, kiedy nie ma konkretnych wskazań dotyczących ubioru (hidżab, burka czy czador)^[28]Osana bin Javaid, Taliban planning ‘inclusive caretaker gov’t’ in Afghanistan, „Aljazeera”, 27.08.2021, … Continue reading.

Pojawiają się też kuriozalne założenia, m.in. to, że z transportu publicznego będą mogły skorzystać odpowiednio odziane kobiety, ale tylko w podróży do 72 km. W przypadku większej odległości wymagana jest obecność bliskiego męskiego krewnego. Dziewczynki mogą uczęszczać na zajęcia lekcyjne w szkołach podstawowych, ale zawieszone zostały szkoły średnie i wyższe. Uczennice oraz studentki wrócą do szkół czy uniwersytetów, dopiero kiedy nastąpi segregacja płciowa.

Według postanowień talibów kobiety będą mogły dalej realizować się zawodowo w sektorze zdrowia i edukacji. Jednym z dozwolonych zawodów jest dziennikarstwo, ale i ono zostało obwarowane zasadami, np. prezenterki muszą przestrzegać wymagań dotyczących stroju. Nałożono także zakaz nadawania materiałów sprzecznych z zasadami islamu, ukazujących proroka lub innych świętych uczonych oraz obrażających czy krytykujących osoby publiczne^[29]Tamże..

Szkoły muzyczne zamknięto, a muzyki zakazano, jednak dostęp do radiofonii i telewizji jest dozwolony. Ma to pomóc talibom rozpowszechniać ich poglądy oraz docierać do szerszego grona odbiorców^[30]What we know about the Taliban’s political agenda, „France 24”, 25.09.2021, https://www.france24.com/en/live-news/20210925-what-we-know-about-the-taliban-s-political-agenda, 28.01.2022.. W poprzednim rządzie muzea i znajdujące się w nich artefakty niszczono jako niezgodne z islamem – teraz są otwarte. Odwiedzają je młodzi ludzie, którzy są dumni z historii swojego kraju^[31]Afghanistan museum reopens, with Taliban security, „Aljazeera”, 7.12.2021, https://www.aljazeera.com/gallery/2021/12/7/afghan-museum-reopens-with-taliban-security, 28.01.2022.. Postanowiono także, że będą dozwolone dyscypliny sportowe zgodne z prawem islamu, wśród nich m.in. pływanie, biegi czy jeździectwo konne. Pod znakiem zapytania stoi natomiast udział kobiet i dziewcząt w życiu sportowym^[32]What we know about the Taliban’s political…. Talibowie zapowiedzieli także, że będą walczyć z korupcją, która rozpowszechniła się pod rządami prezydenta Ghaniego^[33]Osana bin Javaid, Taliban planning….

Co ciekawe, talibowie nie tworzą jednej, zgranej grupy politycznej. W zależności od wyznawanych poglądów rząd można podzielić na dwie frakcje. Pierwszą grupę tworzą zwolennicy wicepremiera Abdula Ghaniego Baradara – odpowiedzialnego za negocjacje w sprawie wycofania się wojsk amerykańskich z Afganistanu – który jest bardziej „liberalny” i „prozachodni”. Są oni skłonni do rozmów politycznych z zachodnimi mocarstwami. Drugą grupę stanowią twardogłowi talibowie, których reprezentuje wicepremier Sirajuddina Haqqani, kierujący siecią Haqqaniego i mający bliskie stosunki z Al-Kaidą. Twardogłowi skupieni są na rządzie wojskowym i reprezentują poglądy antyzachodnie^[34]L. O’Donnell, Taliban Splintered by Internal Divisions, External Spoilers, „Foreign Policy”, 12.11.2021, … Continue reading.

SIŁY ZBROJNE

Talibowie ogłosili koniec wojny w kraju. Szybkość, z jaką ugrupowanie poczyniło postępy w zajmowaniu terytorium, zmusiło Afgańskie Siły Bezpieczeństwa Obrony Narodowej (Afghan National Defense and Security Forces, ANDSF) do odwrotu i niedługo potem do kapitulacji. W momencie przejęcia władzy rozwiązano ANDSF, a następnie założono nową (tymczasową) armię narodową, początkowo liczącą około 75 tys. bojowników. Składała się ona w większości z żołnierzy talibskich, ale wraz z likwidacją ANDSF wcielono część żołnierzy tejże organizacji do nowo powstałej armii. W efekcie jej liczba wzrosła do około 120 tys. W odpowiedzi niektórzy z byłych członków ANDSF przegrupowali się i w ten sposób doszło do utworzenia organizacji opozycyjnej o nazwie Narodowy Front Oporu Afganistanu. Jej głównym zadaniem było prowadzenie wojny partyzanckiej z okupantami^[35]From 300,000 to a Few Hundred: What Happened to Afghanistan’s Army, usnews.com, 18.08.2021, … Continue reading.

31 sierpnia 2021 r. wojska talibów przejęły około 73 samoloty, pozostawione przez wycofujących się w pośpiechu Amerykanów. Sprzęt porzucony na lotnisku Hamid Karzai w Kabulu to m.in. śmigłowce MD-530, używane do rozpoznania i ataku z bliska, oraz lekkie samoloty szturmowe A-29 – ich jednostkowy koszt oszacowano na 10 mln dolarów. Oprócz sprzętu lotniczego przejęto około 100 pojazdów wojskowych, wliczając w to 27 pojazdów terenowych typu Humvee oraz 70 pojazdów typu MRAP (Mine Resistant Ambush Protected), odpornych m.in. na działanie min-pułapek, określanych także skrótowo IED (Improvised Explosive Device). Koszt jednego MRAP wynosi około milion dolarów. Talibskim wojskom udało się również przejąć bliżej nieokreślone ilości wyposażenia systemów obrony przeciwrakietowej i artyleryjskiej^[36]Afghanistan: What was left behind by US forces?, bbc.com, 31.08.2021, https://www.bbc.com/news/world-58393763, 13.12.2021..

Niedługo po tym w internecie zaczęły pojawiać się zdjęcia bojowników z „nowym wyposażeniem”, pochodzącym prawdopodobnie z lotniska Hamid Karzai. Jedna z wyżej wspomnianych fotografii przedstawiała pięć samolotów – dwa śmigłowce MI-17, dwa Black Hawki (UH-60) i śmigłowiec, którym mógł być UH-60. Z kolei na zdjęciu satelitarnym można było zobaczyć 16 innych maszyn – dziewięć Black Hawków, dwa śmigłowce MI-17 oraz pięć samolotów stałopłatowych.

Według raportu SIGAR (Special Inspector General Afghanistan Reconstruction)^[37]Jest to amerykański rządowy organ nadzorczy działający w ramach odbudowy Afganistanu. SIGAR, w celu zapewnienia niezależnego i obiektywnego nadzoru nad funduszami przeznaczonymi na odbudowę … Continue reading pod koniec czerwca 2021 r. Afgańskie Siły Powietrzne (Afghanistan Air Forces, AAF) używały 167 samolotów, w tym 33 śmigłowce UH-60 Black Hawk i samoloty szturmowe. Prawdopodobnie większość sprzętu AAF znajduje się obecnie w rękach talibów^[38]V. Pandey & S. Nazmi, Afghanistan: Black Hawks and Humvees – military kit now with the Taliban, bbc.com, 29.08.2021, https://www.bbc.com/news/world-asia-58356045, 13.12.2021.. Dodatkowo na podstawie danych opublikowanych przez Ministerstwo Obrony Afganistanu pod koniec sierpnia potwierdzono doniesienia o posiadaniu przez wojska talibskie ponad 2000 pojazdów opancerzonych, w tym wcześniej wspomnianych amerykańskich Humvee oraz dronów wojskowych typu ScanEagle^[39]A. Andrzejewski, Staggering Costs – U.S. Military Equipment Left Behind in Afghanistan, orbes.com, 23.08.2021, … Continue reading.

Pod koniec października 2021 r. rząd ogłosił, że kraj jest na „bardzo dobrej drodze” do utworzenia regularnej armii w oparciu o rozwiązane ANDSF. Stanowiska specjalistyczne, administracyjne i techniczne zostaną obsadzone prawdopodobnie przez członków wcześniej wspomnianej byłej armii afgańskiej. Talibowie próbują także reaktywować Afgańskie Siły Powietrzne – z raportów wynika, że udało się zrekrutować kilku pilotów z byłego AAF^[40]A. Giustozzi, R. Al Aqeedi, Security and Governance in the Taliban’s Emirate, newlinesinstitute.org, 24.11.2021, … Continue reading. Na początku listopada talibskie źródła zaczęły rozpowszechniać w internecie informacje, że nowa armia afgańska będzie niewielka (w porównaniu do armii tymczasowej, liczącej ok. 120 tys. osób), bo w jej składzie znajdzie się zaledwie 40 tys. żołnierzy. Również w listopadzie lokalne źródła podały, że talibowie wprowadzili pobór do wojska w niektórych prowincjach, takich jak Kandahar i Kabul. Rekrutom oferowano możliwość wykupienia się ze służby wojskowej, ale biorąc pod uwagę plany zmniejszenia liczebności armii, poborowi mogą zostać przydzieleni do sił terytorialnych^[41]Tamże..

7 listopada 2021 r. rząd przeprowadził gruntowny przegląd, mający na celu oczyszczenie i wprowadzenie reform w armii stacjonującej na północy kraju. Powołano do tego specjalną komisję, na której czele stanął szef wywiadu w prowincji Mazar-e-Sharif – Latifullah Hakimi. „Komisja została utworzona z przedstawicieli trzech organizacji wojskowych, prowincjonalny szef wywiadu będzie prowadził komisję w każdej prowincji, ponieważ oczyszczanie jest obowiązkiem wywiadu” – mówił Shir Mohammad Sharif, dyrektor generalny granic w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych. Attaullah Omari – szef korpusu w Mazar-e-Sharif – powiedział z kolei, że komisja zobowiązała się do pracy nad rozpoznaniem i karaniem osób, które nadużywają nazwy Emiratu Islamskiego na północy oraz będzie pracować nad zapobieganiem przenikaniu do sił Emiratu Islamskiego bojowników tzw. Państwa Islamskiego^[42]B. Sukheja, Afghanistan, Taliban Establish Commission To Purge Ranks, Bring Reforms Within Military, republicworld.com, 8.11.2021, … Continue reading.

Tego samego dnia wprowadzono też zmiany w nazwach ośmiu korpusów wojskowych Afganistanu i wyznaczono „kluczowych gubernatorów” poszczególnych prowincji. To działanie miało na celu doprowadzenie do osiągnięcia lepszej stabilizacji i kontroli w kraju. Zgodnie z dekretem ministra obrony narodowej Yaqooba Mujahida:
 Komórkę Operacji Specjalnych w Kabulu przemianowano na Korpus Centralny;
 209. Korpus Szaheenów przemianowano na Al-Fatah;
 217. Korpus Pamirski w Kunduz przemianowano na Korpus Omari;
 205. Korpus Atal w Kandaharze przemianowano na Al-Badr;
 215. Maiwand w Helmand przemianowano na Azm;
 201. Korpus Sailab przemianowano na Khalid Ibn Waleed;
 203. Korpus Piorunów w Paktii przemianowano na Mansouri;
 207. Korpus Zafar w Heracie przemianowano na Al-Farooq.
Wprowadzono również 43 zmiany personalne na stanowiskach gubernatorów, zastępców gubernatorów i szefów policji poszczególnych prowincji^[43]S.K. Khan, Interim Taliban government rebrands Afghan army, aa.com.tr, 7.11.2021, https://www.aa.com.tr/en/asia-pacific/interim-taliban-government-rebrands-afghan-army/2414568#, 25.11.2021..

Tydzień później (14 listopada 2021 r.) talibowie zorganizowali paradę wojskową w Kabulu. W ćwiczeniach wzięły udział dziesiątki przejętych amerykańskich opancerzonych pojazdów ochronnych M117, które jechały powoli główną drogą Kabulu, a nad nimi latały rosyjskie helikoptery MI-17. Wielu żołnierzy nosiło karabiny szturmowe M4 amerykańskiej produkcji. Głównym celem parady była demonstracja siły, pokazanie procesu transformacji wojsk powstańczych w stałą armię afgańską oraz, jak twierdzi rzecznik Ministerstwa Obrony Enayatullah Khwarazmi, wiązała się z ukończeniem szkoły przez 250 świeżo przeszkolonych żołnierzy^[44]G.N. Peshimam, Taliban hold military parade with U.S.-made weapons in Kabul in show of strength, reuters.com, 14.11.2021, … Continue reading.

Poza czysto wojskowymi jednostkami Afganistan ma również oddziały specjalne:

1. Badri 313 – jednostka specjalna nazwana na cześć bitwy pod Badr, która odbyła się 13 marca 624 r. (17 ramadanu, 2 roku hidżry). Prorok Mahomet ponoć pokonał wtedy swoich wrogów, dysponując zaledwie 313 żołnierzami. Nie ma źródeł oficjalnie potwierdzających wyposażenie oddziału, jednakże istnieje wiele zdjęć przedstawiających żołnierzy ze sprzętem wojskowym takim jak pojazdy Humvee, samoloty, kamizelki kuloodporne, gogle noktowizyjne czy broń palna. Eksperci twierdzą, że te materiały opublikowano w internecie w celach propagandowych, aby podkreślić, że talibowie mają do swojej dyspozycji lepiej uzbrojonych i wyszkolonych ludzi. Faktem jest, że członkowie Badri 313 coraz częściej przedstawiani są z karabinami M4 produkcji amerykańskiej, wyposażonymi w zaawansowane celowniki i noktowizory, zamiast ze zwykłymi karabinami radzieckim typu Kałasznikow. Dodatkowo w odróżnieniu od tradycyjnego wzoru talibskiego wojownika, noszącego m.in. salwar kamiz (tradycyjny strój), sandały i turban, kombatanci Badri ukazywani są w mundurach, butach i balaklawach na wzór żołnierzy sił specjalnych z całego świata, podnosząc przy tym prestiż całej jednostki^[45]Explainer: What is Badri 313 unit? Taliban’s so-called 'special force’, wionews.com, 31.08.2021, … Continue reading.
2. Czerwona Jednostka (Sara Kheta) to elitarna jednostka pełniąca różne funkcje w kraju. Jest podzielona na kilka zespołów batalionowych liczących od 300 do 350 ludzi. Każdy zespół pracuje w innym regionie. W sytuacjach awaryjnych podejmują współpracę, aby objąć strefę składającą się z kilku prowincji jednocześnie. Oprócz Państwa Islamskiego, z którym ścierają się najczęściej, żołnierze Czerwonej Jednostki walczą także z bojownikami reprezentującymi poprzedni rząd afgański. Siły Sara Kheta używają zmodernizowanego sprzętu w postaci ciężkich karabinów, karabinków M4 z ulepszonymi celownikami optycznymi, kamizelek kuloodpornych, gogli noktowizyjnych, munduru kamuflażowego, a niekiedy można ich zobaczyć z radiami VHF Icom IC-V8. Wyglądem przypominają bardziej żołnierzy zachodnich sił specjalnych niż typowych szeregowych bojowników talibskich, odzianych w tradycyjne stroje i wyposażonych w wadliwy sprzęt. Taktyka oddziału opiera się na wielokrotnym zintensyfikowanym ataku na siły wroga, a następnie szybkim odwrocie uprzedzającym reakcję obronną. Czerwona Jednostka przewodzi wojskom talibów, aczkolwiek analitycy twierdzą, że nie bierze udziału w standardowych misjach. Prawdopodobnie wykorzystuje się ją jako oddziały uderzeniowe lub siły szybkiego rozmieszczania. Wiadomo także, że są to ludzie szczególnie biegli w walce nocnej^[46]M. Aldroubi, Who are the Taliban special forces that helped the militants take over Afghanistan?, thenationalnews.com, 6.09.2021, … Continue reading.

EKONOMIA I GOSPODARKA

Struktura budżetowa państwa talibów

Obserwatorzy na całym świecie zastanawiają się, w jaki sposób talibowie będą rządzić Afganistanem, który jest jednym z najbiedniejszych krajów na świecie. Do tej pory państwo utrzymywało się dzięki zewnętrznym dofinansowaniom, wynoszącym rocznie około 4 mld dolarów. Od momentu objęcia władzy wydatki organizacji stale rosną. Talibowie nie mogą już opłacać tylko swoich bojowników i sojuszników, ale muszą przeznaczyć dodatkowe fundusze na utrzymanie całej administracji. Będzie to nie lada wyzwanie dla nowo powstałego rządu, szczególnie biorąc pod uwagę fakt, że Zachód nie jest skory do pomocy i nie chce zapewnić wsparcia finansowego. Nawet odmrożenie aktywów Afgańskiego Banku Centralnego zostało zablokowane od razu po objęciu władzy przez nowy rząd w sierpniu 2021 r.^[47]P. Natorski, Z czego żyją talibowie? Oto jak bogacą się nowi władcy Afganistanu, „Euractiv”, 31.08.2021, … Continue reading.

23 stycznia 2022 r. delegacja talibów przybyła do Norwegii w celu odbycia rozmów z państwami zachodnimi o kryzysie humanitarnym i gospodarczym Afganistanu. Kapitał Afgańskiego Banku Centralnego wynosi 10 mld dolarów – te środki znajdują się w bankach europejskich i amerykańskich. Pieniądze miały być systematycznie przekazywane rządowi Afganistanu m.in. pod warunkiem abolicji współpracowników poprzedniego rządu i przestrzegania praw człowieka, a szczególnie praw kobiet. Jednak po przejęciu władzy przez talibów, którzy nie spełniają tych warunków, podjęto decyzję o zamrożeniu funduszów^[48]A. Kazimierczuk, Talibowie w Europie. Rząd Norwegii wysłał po nich luksusowy samolot, polityka.pl, 24.01.2022, … Continue reading.

W styczniu 2022 r. talibowie po raz pierwszy od odzyskania władzy oficjalnie ogłosili, że udało im się wypracować dochód za sprawą przyjętej przez nich polityki, a nie pomocy międzynarodowej, jak to miało miejsce przez ostatnie dwie dekady. Budżet uchwalony m.in. z ceł, podatku dochodowego czy dochodu ministerstw wynosi 53,9 mld afgani, co jest równowartością około 450 mln euro. Takie oświadczenia mają pokazać, że nowy rząd świetnie sobie radzi oraz potrafi wygenerować zyski dla skarbu państwa. Co ciekawe, przedstawiona kwota stanowi połowę PKB Afganistanu za 2020 r., a więc jest to niezwykle dobry wynik, zważywszy na sytuację, w jakiej znajduje się obecnie państwo^[49]Afganistan: Talibowie bez pomocy z zagranicy uchwalili swój pierwszy budżet państwa, forsal.pl, 13.01.2022, … Continue reading.

Kluczową rolę w całym systemie finansowym talibów odgrywają podatki, których nakładanie rozpoczęło się już przed objęciem władzy w Afganistanie. Dotyczą one sfer wydobywczej, medialnej i telekomunikacji. Pod koniec 2021 r. rząd wprowadził również podatki rolne – zakat i ushr. Zakat to obowiązkowy we wszystkich państwach muzułmańskich podatek od majątku i oszczędności, który wynosi 2,5%. Charakteryzuje się tym, że nakładany jest tylko i wyłącznie na muzułmanów, a wszystkie zebrane z niego przychody mają trafiać do muzułmańskiej biedoty. Z kolei w skład ushr wchodzą dwa podatki o różnym oprocentowaniu, wynikającym z rodzaju wykorzystywanego nawadniania gruntów uprawnych – 10% od zbiorów z ziemi nawadnianej deszczem i 5% od ziemi zależnej od sztucznego nawadniania^[50]Afganistan dispatches: The Taliban Ministry of Agriculture is setting new rules to collect Islamic taxes, „Jurist”, 22.10.2021, … Continue reading. Mohammad Yaqoob – jeden z trzech zastępców najwyższego przywódcy – w wywiadzie dla „The Conversation” potwierdził, że opodatkowanie sfer gospodarczych generuje rocznie blisko 160 mln dolarów^[51]The Taliban are megarich – here’s where they get the money they use to wage war in Afghanistan?, theconversation.com, 8.12.2021, … Continue reading. Stworzenie systemu podatkowego jest nie tylko dowodem na zmysł administracyjny talibów, ale uodparnia ich także na zewnętrzne naciski^[52]C. Woody, tłumaczenie: Adam Hugues, USA nie zatrzymały produkcji narkotyków w Afganistanie. To jednak niewielka część dochodu talibów, 18.08.2021, … Continue reading.

Niezwykle ważnymi aktywami w całej strukturze finansowej są również nieruchomości. Z informacji podanych przez Mohammada Yaqooba wynika, że organizacja ma liczne nieruchomości w Afganistanie, Pakistanie i potencjalnie innych krajach, a roczne przychody z tego tytułu oscylują na poziomie 80 mln dolarów^[53]The Taliban are megarich – here’s where they get the ….

Kolejnym istotnym źródłem finansowania są surowce naturalne. W badaniach Amerykańskiej Agencji Naukowo-Badawczej (United States Geological Survey) oszacowano, że ich łączna wartość wynosi około bilion dolarów^[54]A. Patyk, Gospodarka Afganistanu – czy można mówić o jakiejkolwiek nadziei?, „Obserwator Gospodarczy”, 17.08.2021, … Continue reading. Na terenie Afganistanu występują między innymi jedne z największych na świecie złóż żelaza (450 mld dolarów) oraz miedzi (292 mld dolarów), a także złoto, lit, kobalt, węgiel, ropa naftowa, gaz ziemny i metale ziem rzadkich. Przyciągają one zagranicznych inwestorów, głównie z Chin, Indii i Pakistanu^[55]A. Beldowicz, Afganistan. Złoża drogocennego litu pod kontrolą talibów, rzeczpospolita.pl,19.08.2021, … Continue reading. Jednak aby móc wydobywać surowce, potrzebne są nowoczesne technologie, odpowiednia infrastruktura oraz sprzęt niezbędny w tego rodzaju przedsięwzięciach. Nie będzie to łatwe zadanie również ze względu na geograficzne położenie wielu złóż, które często znajdują się w niesprzyjającym do wydobycia terenie^[56]P. Natorski, Dzięki współpracy z Afganistanem Chiny zdystansują USA i Europę?, euractiv.pl, 4.07.2021, … Continue reading. Do tej pory rząd nie osiągnął zysku z istniejących projektów górniczych, a według raportu „Al Jazeera” Afgańczycy tracą w związku z tym około 300 mln dolarów rocznie^[57]N. Martin, Afghanistan: Taliban to reap $1 trillion mineral wealth, „Deutsche Welle”, 18.08.2021, https://www.dw.com/en/afghanistan-taliban-to-reap-1-trillion-mineral-wealth/a-58888765, … Continue reading.

Źródła zewnętrznej pomocy finansowej, humanitarnej i rozwojowej dla Afganistanu

Talibowie uzyskują dochód także dzięki licznym darowiznom z takich krajów, jak Rosja, Iran i Pakistan, już wcześniej oskarżanych o udzielanie wsparcia finansowego organizacji. Pojawili się również darczyńcy indywidualni pochodzący z Pakistanu oraz krajów Zatoki Perskiej, np. Arabii Saudyjskiej, Zjednoczonych Emiratów Arabskich czy Kataru. Według raportu BBC nie jest możliwe dokładne określenie kwot, jednakże eksperci ds. finansów twierdzą, że mogą one wynosić blisko 500 mln dolarów rocznie^[58]D. Azami, Afghanistan: How do the Taliban make money?, 28.08.2021, „BBC News”, https://www.bbc.com/news/world-46554097, 20.01.2022..

13 września 2021 r. w Genewie odbyło się spotkanie, które miało na celu podniesienie świadomości społeczności międzynarodowej na temat sytuacji humanitarnej w Afganistanie oraz mobilizację państw do reakcji na zaktualizowany apel ONZ. Podczas spotkania apelowano również o ciągły dostęp do pomocy humanitarnej dla ludności cywilnej – zebrano wówczas 1,02 mld euro. Aktualne zapotrzebowanie Afganistanu określono na 606 mln dolarów (514 mln euro). Blisko jedna trzecia tej kwoty to efekt przejęcia władzy przez talibów^[59]Sytuacja humanitarna w Afganistanie tematem ministerialnego spotkania z inicjatywy Sekretarza Generalnego ONZ, gov.pl, 14.09.2021, … Continue reading.

Sekretarz generalny ONZ António Guterres w trakcie konferencji stwierdził, że Afgańczycy potrzebują natychmiastowej pomocy, by przetrwać ten trudny czas, a nie zostanie ona zapewniona bez realnej współpracy z władzami państw z całego świata. Wezwał również społeczność międzynarodową do prowadzenia dialogu z talibami^[60]Tamże. Niemcy zadeklarowały przekazanie 100 mln euro w ramach wsparcia, zapowiadając również kolejne 500 mln w późniejszym czasie. Według niemieckiego ministra spraw zagranicznych Heiko Maasa fundusze te trafią do ludzi w Afganistanie za pośrednictwem organizacji ONZ, a pomoc zostanie zrealizowana nawet pod rządami talibów. Stwierdził on także, że stosunek społeczności międzynarodowej do talibów będzie zależał nie od ich słów, a czynów^[61]Tamże.

Gotowość do udzielenia wsparcia finansowego i humanitarnego ogłosiła także Finlandia, która przekaże 6,5 mln euro. Środki zostaną przeznaczone na pomoc żywnościową i czystą wodę, opiekę nad niedożywionymi dziećmi, ochronę uchodźców, leczenie osób rannych oraz zapobieganie rozprzestrzenianiu się COVID-19. Pomoc przekazywana jest za pośrednictwem Biura Wysokiego Komisarza ONZ ds. Uchodźców (UNHCR), Funduszu Narodów Zjednoczonych na rzecz Dzieci (UNICEF), fińskiego Czerwonego Krzyża, Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża (MKCK) oraz Światowej Organizacji Żywności Program (WFP). Ponadto Finlandia wspiera humanitarną akcję minową za pośrednictwem Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Rozminowywania (UNMAS) i brytyjskiej organizacji HALO Trust. Oprócz tego mężczyzn i kobiety szkoli się w zakresie zagrożeń związanych z minami, a ofiary wybuchów poddawane są rehabilitacji. W ramach humanitarnej akcji przeciwminowej poprawia się umiejętności i odpowiedzialność władz afgańskich^[62]Humanitarian aid brings relief in times of need, um.fi, https://um.fi/humanitarian-aid, 20.01.2022..

FAO ONZ^[63]FAO (The Food and Agriculture) – wyspecjalizowana organizacja ONZ, która prowadzi międzynarodowe działania na rzecz zwalczania głodu; FAO, About FAO, https://www.fao.org/about/en/, 29.01.2022. wspiera pracujących Afgańczyków poprzez zakup pakietów rolniczych. Pozwalają one zaspokoić potrzeby zbożowe na cały rok – koszt jednego pakietu przy załamaniu gospodarki wynosi 1080 dolarów. Organizacja ONZ jest również w trakcie zbierania funduszu wynoszącego w sumie 115 mln dolarów, dzięki któremu zostanie przeprowadzona zorganizowana akcja humanitarna dla Afgańczyków na czas zimy i nadchodzącej wiosny. Ponadto FAO przewiduje wydatek 85 mln dolarów w 2022 r. na sfinansowanie działań humanitarnych zapobiegających utracie środków do życia oraz minimalizujących ryzyko przesiedleń. Aktualnie FAO rozprowadza pakiety rolnicze do uprawy pszenicy na sezon zimowy w 31 z 34 prowincji kraju – cała kampania obejmuje pomoc docierającą do blisko 1,3 mln osób^[64]Afghanistan – to avert a catastrophe, agricultural assistance is urgently needed, FAO, 19.11.2021, https://www.fao.org/newsroom/detail/afghanistan–agricultural-assistance-farmers-drought/en, … Continue reading.

Narkobiznes w Afganistanie

Narkotyki dla rządu talibów były i nadal są głównym źródłem dochodu. Najbardziej powszechnym narkotykiem w tym kraju jest opium wytwarzane z maku lekarskiego^[65]S. Hein, Afganistan. Kwitnie produkcja opium, dw.com, 1.01.2022, https://www.dw.com/pl/afganistan-kwitnie-produkcja-opium/a-60241876, 28.01.2022.. Według Biura Narodów Zjednoczonych ds. Narkotyków i Przestępczości Afganistan jest największym producentem substancji uzależniających na świecie. Heroina wytwarzana z opium uprawianego w tym kraju stanowi 95% rynku europejskiego, a zbiory opium wynoszą około 80% światowej podaży. Szacuje się, że wartość eksportu tego składnika z Afganistanu stanowi od 100 do 400 mln dolarów rocznie. W raporcie Special Inspector General for Afghan Reconstruction (SIGAR) określono, że handel narkotykami może stanowić do 60% rocznych dochodów talibów^[66]D. Azami, Afghanistan: How do the…. Czerpią też zyski z podatków od upraw opium, a także częściowo z przetwórstwa^[67]S. Hein, Afganistan. Kwitnie produkcja opium….

Według danych szacunkowych zebranych przez UNODC w 2020 r. opium produkowane w Afganistanie trafiło na duże rynki konsumpcyjne w Europie, Bliskim i Środkowym Wschodzie, Azji Południowej i Afryce, a nawet Ameryce Północnej oraz Australii. Raport ONZ zawierający powyższe informacje sporządzono i wydano w listopadzie 2021 r.^[68]United Nations Office on Drugs and Crime, UNODC, Drug situation in Afghanistan 2021: Latest finding and emerging threats, Listopad 2021, unodc.org, … Continue reading.

Nieopłacalność tradycyjnego rolnictwa powoduje, że bardzo wielu rolników porzuca dotychczasowe zajęcia i decyduje się na uprawę maku, która jest znacznie bardziej intratną inwestycją niż hodowla pospolitych roślin. Co więcej, takie działanie zapewniło tym ludziom bezpieczeństwo, ponieważ pracując dla talibów, stawali się znacznie cenniejszymi ogniwami w łańcuchu narkobiznesu^[69]A. Patyk, Gospodarka Afganistanu….

Praca w biznesie narkotykowym stanowi zajęcie dla 120 tys. mieszkańców – to największy pod względem zatrudnienia sektor gospodarki^[70]PAP, Afganistan jest największym na świecie producentem służącego do wytwarzania narkotyków maku, „Gazeta Prawna”, 25.08.2021, … Continue reading. Według danych szacowanych przez ONZ ta gałąź generuje od 1,8 do 2,7 mld euro zysku, co stanowi około jedną dziesiątą afgańskiego PKB. Zmiana znacząco przyczyniła się do osiągnięcia nowych szczytów cenowych opium, a to jeszcze bardziej zachęciło ludność do uprawy maku^[71]S. Hein, Afganistan. Kwitnie produkcja….

Poza heroiną Afganistan jest również znaczącym eksporterem haszyszu – występuje jako drugie najczęściej raportowane państwo, tuż po Maroku. Choć ilość produkowanego haszyszu jest znacznie mniejsza od opium, stanowi też korzystniejsze rozwiązanie – przychód ze sprzedaży wynosi około 7,4 tys. dolarów, podczas gdy opium przynosi około 2,2 tys. dolarów zysku^[72]Afganistan. Światowy lider produkcji opium, „Narkomania”, 19.11.2021, https://www.narkomania.org.pl/aktualnosci/afganistan-swiatowy-lider-produkcji-opium/, 25.11.2021..

Od kilku lat Afgańczycy zajmują się również wytwarzaniem narkotyków syntetycznych, głównie metamfetaminy (crystal meth^[73]Crystal meth to inna nazwa kryształu metamfetaminy – silnie i wysoce uzależniającego narkotyku, który wpływa na centralny układ nerwowy. „WebMD”, Crystal Meth: What you should know, … Continue reading), co potwierdza Europejskie Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii (EMCDDA)^[74]K. Wójcicka, Afganistan może czekać los potęgi narkotykowej, 26.08.2021, … Continue reading. Do jej produkcji wykorzystuje się naturalnie rosnącą roślinę – krzak efedry, szeroko dostępny w centralnych i północnych prowincjach, tradycyjnie wykorzystywany w medycynie i ziołolecznictwie^[75]Afganistan. Światowy lider produkcji opium…. Efedra była krzewem, z którego uprawy talibowie pobierali podatek, jednakże nowy rząd zakazał tej działalności^[76]S. Kermani, BBC News, Meth and heroin fuel Afghanistan drugs boom, 12.12.2021, bbc.com, https://www.bbc.com/news/world-asia-59608474, 28.01.2022..

13 grudnia 2021 r. zespół „BBC News” opublikował informacje o stanie produkcji metamfetaminy w Afganistanie. Według skompletowanych danych wytwarza się tam 3 t crystal meth dziennie, a miejscem masowej produkcji są południowo-zachodnie części kraju, gdzie funkcjonować może nawet do 500 laboratoriów (tzw. fabryk). Uważa się, że na jedną fabrykę metamfetaminy przypada 60-70 zatrudnionych pracowników^[77]Tamże..

Krótko po objęciu władzy talibowie ogłosili, że będą walczyć z uprawą opium i handlem narkotykami w Afganistanie^[78]S. Hein, Afganistan. Kwitnie produkcja opium…. Ta decyzja o przeciwdziałaniu narkobiznesowi ma nie tylko dać większą kontrolę nad sytuacją w kraju, ale również pokazać, że rządy będą korzystne dla całej społeczności międzynarodowej, która przez ostatnie dwie dekady zmagała się z tym problemem. Zaprzestanie produkcji przyniesie talibom więcej korzyści niż jej kontynuacja, dlatego że niektóre kraje, takie jak np. Chiny, od ponad wieku walczą z opium, a przestępstwa na tym tle są tam surowo karane. Dalsze prowadzenie działalności związanej z narkobiznesem może mieć negatywne skutki dla przyszłych inwestycji na terenie państwa^[79]A. Patyk, Gospodarka Afganistanu – czy można mówić o jakiejkolwiek nadziei?….

Ponadto rzecznik talibów w Kabulu – Bilal Karimi – w wywiadzie dla „BBC News” powiedział, że rząd jest w trakcie poszukiwania alternatywy dla rolników zaangażowanych w proces produkcyjny narkotyków. Swoją wypowiedź argumentował opinią, że talibowie nie mogą zabrać tym ludziom jedynego źródła dochodu, nie oferując zamiennika^[80]S. Kermani, BBC News, Meth and….

Sieć komunikacji drogowej i kolejowej na terenie Afganistanu

Długość afgańskich linii kolejowych, położonych jeszcze przez ZSRR, wynosi zaledwie 24,6 km. Pierwszą linię, łączącą przygraniczne miasto Towraghondi z Turkmenistanem (9,6 km), odświeżono w 2007 r. Kolejna łączy miejscowość Termiz w Uzbekistanie z Kheyarbadem, portem na Amu-darii (15 km)^[81]J. Barcik, P. Czech, Odbudowa infrastruktury transportowej Afganistanu, Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, 2010, Seria: TRANSPORT z. 68, Nr kol. 1833; dostęp online: … Continue reading.
Po wycofaniu wojsk amerykańskich przedstawiciel władz Inamullah Samangani wygłosił mowę, w której oznajmił, że koniecznie trzeba odbudować państwową gospodarkę.

Od tamtej pory ogłoszono kilka projektów budowy dróg. Jeden z nich uwzględnia połączenie Kabulu z Maidan Shahr, będącego stolicą pobliskiej prowincji Wardak. Budowy ruszą również w prowincjach Kunar i Logar. Ponadto już istniejące połączenie z Kabulu przebiegające w kierunku północnym przez tunel Salang ma zostać wyasfaltowane. Ta droga łączy południowe i wschodnie regiony z północą kraju oraz stolicą. Prace w tunelu rozpoczęto już we wrześniu, po oficjalnej ceremonii transmitowanej przez telewizję. Wówczas przedstawiciele rządu wygłosili przemowy podkreślające ich chęć rozwoju państwa, a także wykorzystali tę okazję, by ukazać poprzedników w negatywnym świetle^[82]F.J. Marty, Afghanistan: Taliban road construction projects stall without foreign funding, „Deutsche Welle” 18.10.2021, … Continue reading.

Rzecznik Ministerstwa Prac Publicznych nowego rządu Mohammad Ashraf Haqshinas podał cel projektu, jakim jest naprawa 30 km dróg – 15 km po każdej ze stron tunelu. Koszt tego projektu szacowany jest na 660 tys. dolarów amerykańskich^[83]Tamże..

Jeżeli chodzi o komunikację kolejową, to na ten moment długość linii kolejowej na terenie Afganistanu wynosi około 100 km i przebiega w okolicach granic z Uzbekistanem, Turkmenistanem i Iranem. Niestety wymagany jest remont istniejących połączeń^[84]Diplomat Magazine, On the prospects of creating the Trans-Afghan transport corridor, „Pulses PRO”, 26.11.2021, … Continue reading. W związku z tym 16 października 2021 r. odbyło się spotkanie delegacji afgańskiej i uzbeckiej, na którym omówiono sytuację bezpieczeństwa na granicy, współpracę w zakresie inwestycji, wymiany dóbr, energetyki oraz tranzytu międzynarodowego. Skupiono się głównie na wdrożeniu projektów infrastrukturalnych, a w szczególności budowy kolei transafgańskiej^[85]Tamże.. Władze Uzbekistanu uznały rozwój kontaktów z Afganistanem za najistotniejszy kierunek nowej polityki regionalnej. Projekt połączenia kolejowego jest strategicznie istotny, jako że nie łączy jedynie Centrum Azji z Południem, ale również z Bliskim Wschodem. Dzięki temu państwa Azji centralnej zyskają dostęp do portów nad pakistańskim wybrzeżem Oceanu Indyjskiego^[86]Tamże..

Sieć lotnicza w Afganistanie

Warto zauważyć, że umowa o otwartym niebie w Afganistanie oznacza, iż zagraniczni przewoźnicy dominują w ruchu międzynarodowym. Największe linie lotnicze to Emirates Airline, flydubai i Turkish Airlines. W samym państwie funkcjonują wyłącznie dwie linie: Ariana Afghan Airlines oraz Kam Air. Ich siedziby znajdują się w stolicy kraju – Kabulu. Ariana to flagowy przewoźnik lotniczy. Ze względów bezpieczeństwa jego samoloty nie mogą latać do Unii Europejskiej i USA, ograniczając sieć połączeń głównie do Bliskiego Wschodu i innych wybranych miejsc w Azji^[87]P. Pande, Aviation In Afghanistan: Which Airlines Are The Major Players?, simpleflying.com, 05.08.2021, https://simpleflying.com/afghanistan-major-players/, 8.11.2021.. Kam Air to prywatny przewoźnik, który bardzo szybko się rozwinął i stał największą linią lotniczą w Afganistanie. Na jego terenie lata do siedmiu miast: Fayzabad, Herat, Kabulu, Kandaharu, Mazar-i-Sharif, Tarinkot oraz Zaranj. Ma największy udział w rynku krajowym, wynoszący ponad 50%^[88]Tamże..

Na terenie Afganistanu znajdują się 24 lotniska, w większości z tylko jednym pasem i słabo rozwiniętą infrastrukturą. Często nie mają odpowiedniego zabezpieczenia logistycznego ani przeciwpożarowego. Najważniejsze z nich to:

 Mazar-i-Sharif International airport – długość pasa 2995 m;
 Herat International airport – długość pasa 2505 m;
 Kabul International airport – długość pasa 3476 m;
 Kandahar International airport – długość pasa 3210 m.

Taka wielkość wystarcza, by przyjąć każdy statek powietrzny na świecie. Pozostałe 20 lotnisk dysponuje mniejszą przepustowością i korzystają z nich głównie prywatne loty, przede wszystkim ze względu na małą populację okolicznych terenów oraz niski walor strategiczny ich położenia^[89]List of Major Airports in Afghanistan, worldlistmania.com, 22.08.2021, https://www.worldlistmania.com/list-of-major-airports-in-afghanistan/, 8.11.2021..

Po przejęciu władzy przez talibów transport lotniczy pozostawał bardzo długo sparaliżowany. Ponadto afgańskie linie lotnicze dostały zakaz latania w przestrzeni powietrznej UE i USA. Zmalały roczne ruchy pasażerskie i towarowe, co dla tak dużego kraju z dosyć słabo rozwiniętą siecią dróg musiało stanowić znaczący cios gospodarczy. Jeżeli rząd chce zapobiec utrzymywaniu się kryzysu ekonomicznego w państwie, będzie musiał zająć się poprawą kondycji transportu lotniczego.

Problemy życia codziennego i zagrożenia dla mieszkańców Afganistanu

Wielu Afgańczyków boi się przyszłości, dlatego rząd talibów stara się pokazać mniej radykalny wizerunek niż przed 2001 r. Szkoły zostały ponownie otwarte dla chłopców i dziewcząt, chociaż warunkiem jest, że będą się uczyć oddzielnie^[90]Afghans Face Hunger Crisis, Other Problems under Taliban, „learningenglish.voanews.com”, 02.09.2021, https://learningenglish.voanews.com/a/afghans-face-hunger-crisis-other-problems-under … Continue reading. Noszenie burki nie jest jeszcze obowiązkowe dla kobiet, ale wiele z nich robi to z obawy przed represjami. Rynki nadal pozostają gwarne, jednak ulice są zdominowane przez bojowników, którzy sprawują kontrolę i natychmiast interweniują, jeśli dzieje się coś wbrew ich poglądom. Często „weryfikują” również siłę wiary mieszkańców. Wskaźnik bezrobocia zaczął wyraźnie rosnąć – dzieje się tak za sprawą braku bezpieczeństwa. Wiele firm upadło i upada ze strachu przed presją aparatu rządzącego. Co za tym idzie, bardzo wiele osób traci źródło utrzymania^[91]J. Huehnken, Life in Afghanistan under the Taliban, dw.com, 29.09.2021, https://www.dw.com/en/life-in-afghanistan-under-the-taliban/g-59352904, 22.11.2021..

Szacuje się, że eskalacja konfliktu pomiędzy byłymi siłami Afganistanu a talibami w 2021 r. spowodowała przesiedlenie około 550 tys. osób na terenie kraju. Wewnętrzne migracje przyczyniły się do spadku poziomu bezpieczeństwa, ponieważ ludzie są odcięci od środków do życia, gruntów rolnych, wsparcia swoich rodzin. Tak duże przemieszczanie się ludności potęguje pozostałe zagrożenia i problemy, w tym kryzys głodowy oraz gospodarczy. Dodatkowo kłopoty z docieraniem transportów z pomocą humanitarną, a także uznaniem talibów na arenie międzynarodowej zagrażają przede wszystkim ludności cywilnej, która jest odcięta od wsparcia^[92]What the Taliban Takeover Means for Food Security in Afghanistan, csis.org, 27.09.2021, https://www.csis.org/analysis/what-taliban-takeover-means-food-security-afghanistan, 25.11.2021..

Glenn „Pango” Pangelinan^[93]Glenn „Pango” Pangelinan – oficer HUMINT, który służył w wojsku amerykańskim w Afganistanie, wspierając Navy SEAL’s. Od czasu wycofania się wojsk z Afganistanu pomaga w wydobywaniu … Continue reading twierdzi, że szczególnie zagrożeni są afgańscy komandosi oraz inne osoby współpracujące z siłami amerykańskimi i międzynarodowymi. Samą liczbę osób z dawnych jednostek specjalnych szacuje się na 5600 osób. Mają one newralgiczną wiedzę z zakresu technik czy sposobu działań służb międzynarodowych. Weterani tacy jak Glenn Pangelinan obawiają się, że jeśli afgańscy komandosi będą wystarczająco zdesperowani, sprzedadzą swoje umiejętności grupom terrorystycznym, np. talibom albo ISIS^[94]J. Griffin, Abandoned Afghan commandos may turn to ISIS if US does not help, „foxnews”, 12.11.2021, … Continue reading.

Problemy sanitarno-epidemiologiczne oraz niedostateczny stan opieki medycznej, wynikający z niedostatku personelu medycznego, podstawowych leków oraz środków higieny, stanowią realne zagrożenie dla zdrowia zarówno obywateli, jak i podróżujących^[95]Afganistan, gov.pl, https://www.gov.pl/web/dyplomacja/afganistan, 8.11.2021..

W państwie istnieje wysokie zagrożenie zarażenia malarią, polio oraz gruźlicą. Duży problem stanowią także takie choroby, jak dur brzuszny, żółtaczka zakaźna, leiszmanioza, denga, krymsko-kongijska gorączka krwotoczna, cholera i infekcje dróg oddechowych szczególnie nasilające się w okresie letnim. Ponadto niebezpieczeństwo stwarzają jadowite zwierzęta, w tym węże, pająki, skorpiony, skolopendry i solfugi. Afgańscy lekarze obawiają się także wzrostu zachorowań na COVID-19^[96]Tamże..

W afgańskich szpitalach brakuje wszystkiego, a deficyt sprzętu, leków oraz personelu utrudnia codzienne funkcjonowanie placówek zdrowotnych. Problemy gospodarcze wpłynęły na opóźnienie wypłat dla personelu medycznego. Utrudnienia stanowią również wprowadzone przez talibów ograniczenia możliwości pracy dla kobiet – z tego powodu obawiają się one powrotu na dawne stanowiska^[97]Afganistan: System opieki ….

Kolejnym problemem, jak ogłosił Międzynarodowy Fundusz Narodów Zjednoczonych na rzecz Dzieci (UNICEF), jest głód grożący 14 mln afgańskich dzieci, z których milion może umrzeć. Afgański system finansowy i bankowy też znajduje się w kryzysie i może się załamać. Waluta krajowa – afgani – uległa znacznej deprecjacji. Jej wartość w stosunku do dolara osiągnęła najniższy poziom od dwóch dekad, a rezerwy bankowe są na wyczerpaniu. Aby temu zapobiec, talibowie zakazali transakcji walutowych. Według Międzynarodowego Funduszu Walutowego rezerwy banków afgańskich maleją i jeśli administracja nie wprowadzi gotówki na rynek, może dojść do zamknięcia placówek. Kryzys gospodarczy pogłębia się również przez powodu zamrożenia zagranicznych aktywów. Rząd rozpoczął starania o ich uwolnienie w USA i innych krajach, wystosował też prośbę o kontynuowanie pomocy finansowej dla Kabulu^[98]Analysis: Economic crisis begins to bite in Afghanistan two months after Taliban takeover, abna24.com, 25.11.2021, … Continue reading.

ZAGROŻENIA ZEWNĘTRZNE

Talibowie ogłosili, że ich rządy będą się różnić od tych w latach 90., w których codziennością były publiczne kamienowanie, amputacje kończyn domniemanym przestępcom czy zakaz edukacji kobiet. Jednak nadal stosuje się kary, a ONZ zaniepokoił fakt, że od czasu zwycięstwa mordowani są ludzie wspierający przeciwnika podczas wojny. Organizacja Human Rights Watch (HRW) opublikowała raport dokumentujący zabicie lub zaginięcie co najmniej 47 członków afgańskich Narodowych Sił Bezpieczeństwa. HRW donosi również, że nakazano poddającym się osobom rejestrację u władz, co pozwoli sprawdzić je pod kątem powiązań z określonymi jednostkami wojskowymi lub siłami specjalnymi i w związku z tym wydać list gwarantujący bezpieczeństwo^[99]US, EU and 20 nations condemn Taliban over ‘summary killings’, aljazzera.com, 5.12.2021, https://www.aljazeera.com/news/2021/12/5/us-eu-and-20-nations-condemn-taliban-over-summary-killings, … Continue reading. „Jednak talibowie wykorzystali te kontrole do zatrzymywania, egzekucji lub przymusowego zniknięcia osób w ciągu kilku dni od rejestracji, pozostawiając ich ciała do odnalezienia przez krewnych lub społeczności” – nadmieniło HRW.

Talibowie ogłosili utworzenie komisji do spraw zbadania doniesień o łamaniu praw człowieka, korupcji, kradzieży i innych przestępstw. Jednak oczywiste jest, że stanowi to wyłącznie zasłonę dymną, ponieważ komisja nie otworzyła żadnych dochodzeń w sprawie zabójstw. Działania rządu sprzeczne z obietnicami powodują, że zaufanie państw UE oraz USA coraz bardziej maleje. Stwarza to zagrożenie ponownej interwencji zewnętrznej^[100]Tamże..

Żadne państwo nie uznało jeszcze oficjalnie nowego rządu. Stany Zjednoczone, Unia Europejska i 20 innych krajów potępiły talibów w związku z zarzutami o zbiorowe zabójstwa byłych funkcjonariuszy policji oraz wywiadu. Podkreślono, że domniemane działania stanowią poważne naruszenie praw człowieka i są sprzeczne z ogłoszoną amnestią. Wezwano rząd do jej egzekwowania, zaapelowano również o szybkie i przejrzyste dochodzenia w sprawie zgłoszonych zabójstw. Tak napięte stosunki międzynarodowe mogą doprowadzić do represji wewnątrz kraju albo konfliktu na Bliskim Wschodzie^[101]Tamże..

3 października w stolicy Arabii Saudyskiej – Riyadh – odbyła się konferencja prasowa po spotkaniu Josepa Borrella^[102]Josep Borrell – szef polityki zagranicznej UE. z saudyjskim księciem Faisalem bin Farhan al-Saudem i urzędnikami. Celem spotkań Borrella w Katarze, Zjednoczonych Emiratach Arabskich oraz Arabii Saudyjskiej było omówienie sytuacji nuklearnej w Iranie oraz rozmowa o wydarzeniach w Jemenie i Afganistanie.

Chaotyczne następstwa przejęcia władzy przez talibów wywołały niespodziewane skutki zagrażające długoterminowym interesom Iranu. Najważniejsze zadania to powstrzymanie napływu migrantów i uchodźców, udaremnienie handlu narkotykami, utrzymanie handlu transgranicznego, zmniejszenie zagrożenia ze strony Państwa Islamskiego w Khorasanie (ISIS-K), dzielenie się zasobami wodnymi oraz zapewnienie bezpieczeństwa afgańskiej mniejszości szyickiej. Aby poradzić sobie z napływem Afgańczyków, Iran utworzył tymczasowe obozy w trzech prowincjach przygranicznych – Razavi Khorasan, South Khorasan oraz Sistan i Beludżystan. Generał dywizji Hossein Salami, dowódca Gwardii Rewolucyjnej, powiedział w sierpniu, że siły irańskie zabezpieczyły wschodnią granicę i uważnie monitorują sytuację^[103]G. Nada, G. Helf, How the Region is Reacting to the Taliban Takeover, usip.org, 19.08.2021, https://www.usip.org/publications/2021/08/how-region-reacting-taliban-takeover, 13.12.2021..

W pobliżu granicy afgańsko-irańskiej doszło do starć między irańskimi żołnierzami a siłami talibów, ale wydaje się, że nie przyniosły one ofiar i zostały później opisane jako „nieporozumienie”. Bitwę we wsi Shaghalak w okręgu Hirmand potwierdza półoficjalna, irańska agencja informacyjna Tasnim, która ma powiązania z Korpusem Strażników Rewolucji Islamskiej (IRGC). Na granicy znajdują się obszary otoczone murem w celu zapobiegania przemytowi. Niektórzy irańscy rolnicy minęli go, ale wciąż byli wewnątrz irańskiej granicy, kiedy siły talibów otworzyły ogień, myśląc, że ich strona została naruszona. Z informacji wynika, że w wyniku starć nikt nie został zabity ani ranny. Władze irańskie omówiły sytuację z talibami. Iran nie uznał oficjalnie rządu talibów^[104]M. Motamedi, Iran and Taliban forces clash in border area, 1.12.2021, https://www.aljazeera.com/news/2021/12/1/iran-and-taliban-forces-clash-in-border-areas, 6.12.2021..

Turkmenistan, Uzbekistan i Tadżykistan zareagowały demonstracyjnym napięciem sił wojskowych, wzmacniając ochronę granic. Afgańskie rządowe siły bezpieczeństwa uciekły do Tadżykistanu i Uzbekistanu, podobnie jak część ludności cywilnej. Tadżykistan przyjął już afgańskich uchodźców i podobno utworzył obozy namiotowe dla setek uciekających Afgańczyków. Z drugiej strony Uzbekistan i Turkmenistan były bardzo ostrożne w otwieraniu swoich granic dla uchodźców, a władze uzbeckie nawet zawróciły afgańskich wojskowych, którzy uciekli do Uzbekistanu po tym, jak ich bazy zostały opanowane. Talibowie muszą zatem uważać, w jaki sposób prowadzą politykę zagraniczną, żeby nie narazić się sąsiadom lub innym krajom.

PODSUMOWANIE

Przejęcie rządu Afganistanu przez talibów już na starcie spotkało się z niepochlebnymi opiniami oraz wątpliwościami. Najbardziej gwałtownie zareagowali Amerykanie, którzy natychmiast wstrzymali napływ pomocy, zamrozili afgańskie aktywa za granicą oraz odcięli kraj od globalnych finansów. Od tej pory USA starały się jak najbardziej pomóc potrzebującym Afgańczykom, a tym samym zatrzymać wsparcie finansowe dla talibów. Taką samą taktykę przyjęła Unia Europejska, która zaoferowała pomoc pieniężną Afganistanowi oraz państwom sąsiednim pomagającym Afgańczykom uciekającym przed nowym rządem. Jednocześnie władze UE oświadczyły, że nie uznają talibów i przestrzegły przed nadciągającym kryzysem humanitarnym.

Struktura polityczna rządu talibów składa się głównie z ministrów lat 90., którzy są Pasztunami. Dodatkowo jedynie trzy osoby pochodzą z innych grup etnicznych, dlatego też środowisko międzynarodowe podchodzi z dystansem do prezentowanych zmian. Kontrowersje budzą także członkowie objęci sankcjami ONZ lub poszukiwani przez FBI. Wewnętrzna struktura polityczna nie jest jednolita. Rząd dzieli się na dwie frakcje, z czego pierwsza wyznaje poglądy bardziej liberalne i prozachodnie, a druga kieruje się w stronę sieci Haqqaniego oraz Al-Kaidy.

Nowy rząd musi zmierzyć się także z wieloma zagrożeniami wewnętrznymi. Grupy takie jak ISIS-K oraz NRF (The National Resistance Front of Afghanistan) są w stanie w znacznym stopniu naruszyć obecny ład. Bojownicy Khorsan uchodzą za jednych z najbardziej brutalnych i radykalnych w Afganistanie, z kolei NRF skupiają przeciwników talibów i tworzą własne rządy, mające być odpowiedzią na nowy porządek. Kolejny problem stanowi niski poziom opieki medycznej, co bezpośrednio wpływa na zagrożenie dla zdrowia. Brak personelu, leków czy środków higieny to tylko jedne z licznych kłopotów służby zdrowia. Dodatkowo mają miejsce wszechobecne problemy z komunikacją, spowodowane nisko rozwinięto infrastrukturą. To wszystko wpływa na ogólny poziom funkcjonowania zarówno nowego rządu, jak i obywateli.

Jednym z największych wyzwań dla talibów jest sektor gospodarczy i szerzący się narkobiznes. Obywatele są zmuszeni poddać się nielegalnym procederom ze względów finansowych, w efekcie czego narkotyki pozostają głównym źródłem pozyskiwania pieniędzy przez rząd. Do tej pory Afganistan utrzymywał się dzięki dotacjom pomocowym, które wynosiły rocznie około 4 mld dolarów. Natomiast obecnie konieczne jest przeznaczenie dodatkowych funduszy na utrzymanie całej administracji i struktury państwowej.

Wszystkie powyższe aspekty powodują, że przyszłość pozostaje bardzo trudna do przewidzenia. Afganistan stoi przed szeregiem problemów, które dotykają wiele sfer życia obywateli, ale największe światowe organizacje oraz państwa – świadome tego, z czym borykają się Afgańczycy – podejmują działania, aby w jakimś stopniu podnieść komfort ich życia.