5 kwietnia 2022 r. The National Intelligence and Security Agency (NISA[1]) poinformowała, że somalijska filia Al-Kaidy – Al-Shabaab – planuje dokonać zamachu na prezydenta Somalii Mohameda Abdullahiego Mohameda i premiera Mohameda Husseina Roble. Somalijskie służby wywiadowcze podały w poście na serwisie Twitter, że odpowiedzialnym za organizację ataku ma być niejaki Mohamed Mahri – wysoko postawiony członek Al-Shabaab[2]. Nie ujawniono więcej szczegółów. Rzecznicy prasowi prezydenta i premiera do tej pory nie udzielili w tej sprawie oficjalnego komentarza, brakuje także potwierdzenia ze strony oskarżonych, ponieważ rzecznik prasowy Al-Shabaab nie był dostępny[3].
Dwa tygodnie wcześniej, tj. 23 marca 2022 r., w wyniku ataku członków Al-Shabaab niedaleko stolicy kraju – Mogadiszu – dwóch napastników zginęło, a kilku żołnierzy sił misji pokojowych AMISOM i ONZ zostało rannych. Oddziały propagandowe ugrupowania wykorzystały okazję, aby w swoich komunikatach poinformować, że „najeźdźcy” ponieśli straty. Tego samego dnia rzecznik Al-Shabaab, Abdiasis Abu Masab, w oficjalnym oświadczeniu potwierdził odpowiedzialność dżihadystycznego ugrupowania za zorganizowanie ataku. Głównym celem Al-Shabaab jest obalenie rządu Somalii i ustanowienie islamskiego emiratu, który będzie podporządkowany surowemu prawu szariatu. Na kontrolowanych przez organizację terytoriach stosuje się brutalne kary, np. amputowanie rąk złodziejom czy kamieniowanie cudzołożących kobiet.
7 kwietnia 2022 r. premier Somalii wydalił jednego z przedstawicieli sił Unii Afrykańskiej stacjonujących w kraju. Swoją decyzję argumentował faktem, że Francisco Madeira dopuścił się „działań niezgodnych z obowiązującym go statusem”. Z kolei prezydent Somalii odrzucił nakaz odesłania Madeiry. To kolejna sytuacja, w której widoczny jest konflikt pomiędzy prezydentem a biurem premiera[4], powszechnie postrzegany jako czynnik odwracający uwagę rządu Somalii od walki z islamistyczną rebelią. Sprzężenia wewnątrzstrukturalne sprawiają, że działalność prowadzona przez Al-Shabaab czy ISS (Islamic State in Somalia[5]) nie ustaje – somalijskie siły bezpieczeństwa w porozumieniu z ONZ i Unią Afrykańską prowadzą kampanię antyterrorystyczną od blisko 20 lat. Biuro premiera Somalii określiło proces wydalenia Madeiry jako niezbędny do kontynuowania budowy poprawnej relacji z siłami AMISOM: „Rząd Somalii oświadcza, że specjalny przedstawiciel Unii Afrykańskiej (…) jest persona non grata, ponieważ dopuścił się czynów niezgodnych z jego statusem”. Żaden z członków rządu nie podał szczegółów dotyczących oskarżeń kierowanych wobec Madeiry. Ponadto brak komentarza do zaistniałej sytuacji ze strony rzeczników Komisji Unii Afrykańskiej (African Union Commission – AUC[6]) – dziennikarze „Reuters” podjęli próbę skontaktowania się z Ebbą Kalondo, rzecznikiem AUC, jednakże bezskutecznie[7].
W odpowiedzi na oskarżenia premiera prezydent zdecydował się odroczyć nakaz wydalenia: „Prezydencja dezawuuje i unieważnia nielegalne działania, które zagrażają naszym stosunkom ze światową społecznością międzynarodową” – oświadczył. W grudniu 2021 r. prezydent starał się o zawieszenie działalności Roblego w związku z podejrzeniami o korupcję, co spotkało się z potępieniem biura premiera, który uznał to za próbę organizacji zamachu stanu. Rywalizacja władz Somalii skupiała się w ostatnim czasie wokół opóźnionych wyborów parlamentarnych, które rozpoczęły się w listopadzie 2021 r.[8]
Priorytetem Al-Shabaab jest uwolnienie Somalii od wpływów zagranicznych – w tym celu wyłączono transmisje BBC w całym kraju. Ponadto w 2010 r. przywódcy organizacji oskarżyli stację telewizyjną o promowanie antymuzułmańskiego programu kolonialnego. W tym samym roku Al-Shabaab otworzyło własny kanał informacyjny – „Al-Kataib News Channel” – prowadzony w języku arabskim i angielskim. Działalność organizacji obejmuje także swoim zakresem internet – bojownicy wykorzystują media społecznościowe jako kanały informacyjne do udostępniania wideo w celach propagandowych. W dotychczas zamieszczonych materiałach filmowych grupa promowała swój niepohamowany rozwój i tryumfy przeciwko działalności AMISOM. Najpopularniejszą produkcją propagandową Al-Shabaab jest film z 2016 r., w którym wykorzystano wypowiedź Donalda Trumpa. Ówczesny kandydat na prezydenta Stanów Zjednoczonych wzywał w niej do wprowadzenia zakazu wjazdu muzułmanów do USA[9].
24 marca 2022 r. w somalijskim mieście Beledweyne na skutek ataku terrorystycznego przeprowadzonego przez dwóch bojowników Al-Shabaab zginęło 48 osób, a 108 zostało rannych, o czym poinformował prezydent regionu Hirshabelle Ali Gudlawe[10]. Jeden z zamachowców wysadził się za pomocą ładunków wybuchowych w siedzibie lokalnego rządu, drugi zaś – wykorzystując powstałe zamieszanie – wjechał samochodem uzbrojonym w liczne ładunki IED w tłum ludzi, którzy starali się pomóc ocalałym po wcześniejszym wybuchu. Powyższy atak Al-Shabaab jest powiązany z zamachem z 23 marca na bazę sił międzynarodowych, które stacjonują niedaleko głównego lotniska w Mogadiszu. Ugrupowanie przyznało się do zorganizowania i przeprowadzenia obu ataków. Zarówno premier, jak i prezydent Somalii potępili te wydarzenia, które – jak stwierdzili – miały zakłócić przeprowadzenie wyborów oraz zastraszyć członków międzynarodowych organizacji partnerskich[11].
Zaledwie tydzień przed pojawieniem się doniesień o potencjalnym zagrożeniu prezydenta i premiera Somalii ambasador USA w Somalii Larry André potępił wzmożoną aktywność bojowników Al-Shabaab. Wskutek działań podjętych przez ugrupowanie w ciągu ostatnich dwóch miesięcy śmierć poniosło blisko 60 osób. Ambasador podkreślił, że ataki takie jak w Mogadiszu, Beledweyne i innych miejscach są kontynuacją misji Al-Shabaab, mającej na celu doprowadzenie do całkowitej destabilizacji rządu Somalii[12]. „Potępiamy tych, którzy chcą mordować i niszczyć. (…) Powstrzymują odrodzenie Somalii i odbierają w ten sposób życie wielu ludziom. Wspieramy tych, którzy dążą do zbudowania bezpiecznej, dostatniej i pokojowej Somalii. Temu właśnie nasza współpraca z władzami Somalii, z Somalijczykami i somalijskim społeczeństwem obywatelskim” – oświadczył André w wystąpieniu z 30 marca.
Oprócz wyżej wspomnianych zamachów w ostatnim tygodniu marca organizacja Al-Shabaab przeprowadziła rajd i wysadziła liczne ładunki IED na drogach w Puntlandzie – w wyniku czego śmierć poniosło pięciu żołnierzy Somalijskich Sił Zbrojnych. Kolejny atak nastąpił 29 marca 2022 r. W godzinach wieczornych w mieście Wanlaweyn bojownicy Al-Shabaab zaatakowali funkcjonariusza służb bezpieczeństwa, który w tamtym momencie nie był na służbie. Podczas ataku odniósł on poważne obrażenia, a jego nastoletni syn zginął w wyniku ran postrzałowych. Według opinii ambasadora USA w Somalii stabilizacja Horn of Africa nie może zostać osiągnięta bez odrodzenia Somalii jako kraju zamożnego i demokratycznego: „Te akty morderstwa na masową skalę uniemożliwiają osiągnięcie tego pełnego odrodzenia.”. Somalijska policja twierdzi, że wzrost ataków Al-Shabaab z wykorzystaniem ładunków IED wynika ze zmniejszenia skuteczności prowadzonych operacji, nadzoru i punktów kontrolnych w przeciwdziałaniu atakom Vehicle-Borne Improvised Explosive Devices[13].
Wzmożona aktywność Al-Shabaab pokrywa się z narastającym problemem suszy w Somalii. Rząd kraju poinformował o dziesiątkach tysięcy przypadków, w których hodowcy byli zmuszeni opuścić swoje pastwiska przez wzgląd na wymierające zwierzęta hodowlane. Z powodu suszy Somalia ogłosiła stan klęski humanitarnej – pracownicy organizacji pomocowych prosperujących na terenie kraju określają sytuację jako katastrofalną. W wywiadzie dla „VOA News” Tom Solomon, czyli starszy urzędnik ds. pomocy humanitarnej i rozwoju w U.S. Agency for International Development, powiedział: „W tej chwili susza dotyka 4,5 miliona ludzi w Somalii. (…) W tym 1,4 miliona dzieci poniżej szóstego roku życia, które są niedożywione. W tym 700 tysięcy osób, które zostały zmuszone do opuszczenia swoich domów i poszukiwania wody i pastwisk dla zwierząt”. Susza w Somalii objęła niemalże każdy zakątek kraju, jednakże najbardziej ucierpiały regiony centralny i południowy: „W rezultacie ludzie nie mają co jeść; to prawdziwy kryzys, ponieważ ceny żywności znacznie wzrosły, a wartość zwierząt, które ludzie sprzedają spadła. (…) Obawiamy się, że wraz z nadchodzącymi deszczami w Somalii może wystąpić czwarty z kolei sezon deszczowy poniżej średniej. Byłoby to bezprecedensowe”. Rząd Stanów Zjednoczonych pozostaje głównym i kluczowym darczyńcą pomocy humanitarnej dla Somalii. Według danych statycznych z U.S. Agency for International Development w 2021 r. USA przekazały blisko 430 mln dolarów na pomoc humanitarną i 210 mln dolarów na pomoc żywnościową[14].
Wzmożona aktywność terrorystyczna Al-Shabaab coraz bardziej doskwiera rządowi Somalii. Ataki przeprowadzone w ostatnim czasie nie tylko zakłóciły przebieg wyborów – przez narastający strach, który został pogłębiony kryzysem humanitarnym, somalijskie społeczeństwo pozostaje bezbronne wobec licznych aktów terroru. Spory na linii urzędu premiera i prezydenta pokazują, że Somalia potrzebuje jeszcze sporo czasu, aby stać się krajem zgodnym z międzynarodowymi ramami – demokratycznym, pokojowym i bogatym. Współpraca sił zbrojnych Somalii z organizacjami międzynarodowymi stacjonującymi w kraju, tj. AMISOM czy ONZ, jest niezbędna, aby zapewnić i kontynuować restrukturyzację oraz budowę silnego aparatu bezpieczeństwa, który będzie aktywnie i efektywnie zwalczał zagrożenie terroryzmu w kraju. Reasumując, w najbliższym czasie należy spodziewać się wzmożonej aktywności terrorystycznej w Somalii – analogicznie do okresu z początku 2022 r.
[1] The National Intelligence and Security Agency – narodowa agencja wywiadowcza Somalii, utworzona w 2013 r., z siedzibą w Mogadiszu, powiązana z Somali Armed Forces; https://en.wikipedia.org/wiki/National_Intelligence_and_Security_Agency_(Somalia), 10.04.2022.
[2] Somali intelligence says Al-Shabab plans to target president, PM, „Al Jazeera”, 5.04.2022, https://www.aljazeera.com/news/2022/4/5/somalia-spy-agency-al-shabab-planning-to-target-president-pm?fbclid=IwAR3cL-Gj_h8Pcy6JaZNnx295iKk4ivs0TTPwnMVp_nwhWFf6ippnHniouw4, 10.04.2022.
[3] Somalia’s intelligence agency warns of al Shabaab threat against top leaders, „Reuters”, 5.04.2022, https://www.reuters.com/world/africa/somalias-intelligence-agency-warns-al-shabaab-threat-against-top-leaders-2022-04-05/, 10.04.2022.
[4] Sparring Somali leaders now at odds over expulsion of African Union envoy, „Reuters”, 7.04.2022, https://www.reuters.com/world/africa/somali-leaders-tussle-over-expulsion-african-union-envoy-2022-04-07/?fbclid=IwAR2xQjSikOLlGSaZ_AolWTtYQzcsmvOG1Sz3tMK-_I4GOW5B6O5Qf_SiOlg, 10.04.2022.
[5] Islamic State in Somalia – filia Państwa Islamskiego (IS) utworzona w październiku 2015 r., inaczej nazywana Abnaa ul-Calipha, została uznana za oficjalnego somalijskiego zwierzchnika Państwa Islamskiego w grudniu 2017 r. Grupa aktywnie działa w regionie Puntland w Somalii i rywalizuje z Al-Shabaab o ustanowienie nowego kalifatu w kraju; https://www.thedefensepost.com/tag/abnaa-ul-calipha/, 11.04.2022.
[6] African Union Commission – Unia Afrykańska, składająca się z 55 państw członkowskich, utworzona w 2002 r. jako następca Organisation of African Unity (OAU, 1963-1999); https://au.int/en/overview, 11.04.2022.
[7] Sparring Somali leaders…
[8] Tamże.
[9] Al-Shabab militant group uses Donald Trump in propaganda film, bbc.com, 2.01.2016, https://www.bbc.com/news/world-africa-35213286, 10.04.2022.
[10] M.Sheikh Nor, Fatality totals rise in Somalia attacks, „VOA News”, 24.03.2022, https://www.voanews.com/a/fatality-totals-rise-in-somalia-attacks-/6500962.html, 10.04.2022.
[11] Tamże.
[12] F. Iman, US Ambassador to Somalia condemns al-Shabab attacks, „VOA News”, 30.03.2022, https://www.voanews.com/a/us-ambassador-to-somalia-condemns-al-shabab-attacks/6508332.html, 10.04.2022.
[13] Tamże.
[14] Tamże.
