Protesty Nigeryjczyków przeciwko jednostce specjalnej policji – SARS

Opracował: Daniel Wawrzyniak^[1]Materiał opracowany we współpracy z Grupą 2, kierunku Analityka Bezpieczeństwa Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Gnieźnie., 26.10.2020

Od początku października 2020 r. na terenie kilku miast Nigerii trwają protesty przeciwko brutalnym działaniom Specjalnego Oddziału Policji ds. Przeciwdziałania Rabunkom (Special Anti-Robbery Squad – SARS)^[2]T. Chambraud, Nigerian Special Police Force still struggles with abuse reports, „African news”, 9.10.2020, … Continue reading.

Demonstracje są odpowiedzią na wieloletnie, brutalne działania jednostki, która została ostatecznie rozwiązana 12 października 2020 r. Funkcjonariusze SARS, którzy służyli w jej 36 komendach rozsianych na terenie całego kraju (State Police Commands and the Federal Capital Territory (FCT), zostali przeniesieni do innych jednostek policji^[3]S. Busari, Nigeria dissolves controversial police unit accused of brutality, 11.10.2020, „CNN”, https://edition.cnn.com/2020/10/11/africa/nigeria-police-sars-intl/index.html, 14.10.2020..

Grupa SARS jest oskarżana m.in. o łamanie praw człowieka, dokonywanie egzekucji pozasądowych, rozboje, bezpodstawne zatrzymania, wymuszenia, stosowanie tortur^[4]S. Toromade, ‘SARS has 'officially’ ended, but Nigerian protesters are not backing down’, „Pulse.ng”, 12.10.2020, … Continue reading. Hasztag #EndSars zyskuje popularność od piątku 9 października 2020 r. i służy rozpowszechnianiu nagrań wideo oraz zdjęć będących dowodem brutalności jednostki^[5]S. Busari, Nigeria dissolves…. Protestujący domagają się ukarania winnych funkcjonariuszy oraz realnej reformy policji. Konflikt pomiędzy służbami bezpieczeństwa a demonstrującymi pogłębił się również ze względu na stosowanie przez policję armatek wodnych, ostrej amunicji, gazu łzawiącego oraz liczne zatrzymania demonstrantów^[6]F. Mbah, ‘We need justice’: Nigerians to keep up #EndSARS pressure, 11.10.2020, „Al Jazeera”, … Continue reading.

Samo rozwiązanie SARS nie jest jednak zadowalające, co zaznacza dyrektor wykonawczy Centrum Ustawodawczego (The Civil Society Legislative Advocacy Centre) Auwal Musa Rafsajani. Według niego rozwiązanie jednostki bez nakładania sankcji na tych, którzy dopuścili się tych czynów, oznacza, że mogą powtórzyć te same przestępstwa. Protestujący nie wierzą także zapewnieniom prezydenta Muhammadu Buhariego, który zobowiązał się przeprowadzić kompleksową reformę policji^[7]F. Mbah, We need justice….

Organizacja Amnesty International tylko w okresie od stycznia do maja 2017 r. udokumentowała aż 82 przypadki nadużyć i zabójstw pozasądowych – w tym kradzieży, bezpodstawnych zatrzymań oraz ataków na młodych, dobrze ubranych ludzi – dokonanych przez policjantów SARS^[8]Nigeria will brutale Polizeieinheit auflösen,„DerSpiegel”, 13.10.2020, … Continue reading. Funkcjonariusze policji, mający możliwość anonimowego działania, rekompensowali sobie niskie zarobki, konfiskując własność Nigeryjczyków. Rząd Nigerii kilkukrotnie ogłaszał już chęć rozwiązania jednostki – m.in. w 2015, 2017, 2018 i 2019 r. – jednak były to obietnice bez pokrycia. Według dyrektora biura Amnesty International, Osai Ojigho, rozwiązanie jednostki jest jedynie pierwszym krokiem do naprawy sytuacji panującej w policji. Należy zidentyfikować funkcjonariuszy odpowiedzialnych za zbrodnie, przeprowadzić rzetelne śledztwa oraz postawić ich przed wymiarem sprawiedliwości. Wskazuje on również możliwe kary, jak: odpowiedzialność prawna, zwolnienie ze stanowiska lub podjęcie pracy społecznej. Problemy SARS dotyczą także innych jednostek służb bezpieczeństwa Nigerii. Stosowania tortur, poniżania czy łamania praw człowieka dopuszczały się również wojsko, organizacje paramilitarne i inne wyspecjalizowane jednostki policji^[9]T. Chambraud, Nigerian Special Police Force…. Znamienne są tu słowa prawnika Abdula Mahmuda, który stwierdził: „Psychika naszych policjantów jest zbudowana na pracy poza prawem…”^[10]F. Mbah, „We need justice….

Jednostka SARS powstała w 1992 r. w Lagos w odpowiedzi na nasilające się działania zorganizowanej przestępczości. Na początku oddział funkcjonował operacyjnie jako 15- osobowy zespół, nie nosząc mundurów, plakietek, podróżując dwoma nieoznakowanymi busami. Anonimowość pozwalała jednostce na szybkie i skuteczne działania, dzięki którym jej struktury stale się rozrastały. Niestety, dla wielu funkcjonariuszy przynależność do SARS stała się okazją do nadużywania władzy czy czerpania dodatkowych dochodów^[11]S. Lawal, A. Olanrewaju, Nigerians Demand End to Police Squad Known for Brutalizing the Young, „The New York Times”, 12.10.2020, … Continue reading.

Większość ludności Nigerii – około 60%^[12]N. Orjinmo, End Sars protests: The young Nigerians who forced the president to back down, „bbc.com”, – ma mniej niż 24 lata. Konflikt z SARS dotyczy szczególnie przedstawicieli młodego pokolenia, ponieważ właśnie oni byli głównym celem funkcjonariuszy jednostki. Społeczeństwo Nigerii jest negatywnie nastawione do dobrze ubranych i wykształconych ludzi, szczególnie jeżeli nie znają źródeł ich dobrej sytuacji finansowej. Zdarzały się przypadki zgłaszania policji młodych osób pracujących w domu. „Kiedyś ktoś z mojego osiedla wezwał policję, aby przyjechali po mnie, ponieważ zawsze jestem w domu, włączam generator prądu i żyję na dobrym poziomie” – powiedział Bright Echefu, 22-letni twórca stron internetowych, uczestnik protestów w Abuja^[13]10.2020, https://www.bbc.com/news/world-africa-54508781,14.10.2020..

Częstymi ofiarami działań SARS byli nigeryjscy pracownicy branży IT, którzy wspierali finansowo protesty. Część darowizn pochodziła również zza granicy^[14]Tamże.. W mediach społecznościowych ruch #EndSars zyskał poparcie celebrytów^[15]#EndSARS: Nigerians protest against police brutality,„Al Jazeera”, 9.10.2020, https://www.aljazeera.com/news/2020/10/9/endsars-nigerians-protest-over-police-brutality, 14.10.2020.. Akcję wspierają takie osoby, jak Marcus Rashford^[16]Marcus Rashford – angielski piłkarz występujący na pozycji napastnika w angielskim klubie Manchester United oraz w reprezentacji Anglii, https://pl.wikipedia.org/wiki/Marcus_Rashford, … Continue reading czy John Boyega^[17]John Boyega – brytyjski aktor filmowy i telewizyjny, https://pl.wikipedia.org/wiki/John_Boyega, 25.10.2020; E. Akinwotu, Nigeria to disband SARS police unit accused of killings and brutality, … Continue reading. Protesty przeciwko działaniom SARS odbyły się również w Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych, gdzie mieszka wielu imigrantów z Nigerii^[18]S. Busari, Nigeria dissolves….

Nigeria to jeden z największych krajów w Afryce, który zamieszkuje około 160 mln ludzi. Według wielu ekspertów kraj ten ma bardzo dobre warunki do rozwoju ze względu na liczne surowce oraz bogactwa naturalne, takie jak; gaz ziemny, węgiel, cynę. Nigeria jest również jednym z czołowych wydobywców ropy naftowej na świecie, stanowiącej jej główne źródło przychodów budżetowych. Posiada także bardzo dobre gleby oraz klimat, sprzyjający rozwojowi rolnictwa. Niestety, mimo ogromnego kapitału ludzkiego i bardzo dobrych warunków naturalnych kraj ten boryka się z wieloma problemami. Złe funkcjonowanie służb, czego przykładem są działania SARS, to tak naprawdę wierzchołek góry lodowej. Państwo, które uzyskało niepodległość 1 października 1960 r., przeznacza na edukację tylko 0,8% budżetu. Umiejętność pisania i czytania posiada zaledwie 60,8% społeczeństwa. 54% Nigeryjczyków żyje poniżej progu ubóstwa. Bardzo wiele kobiet umiera przy porodzie – na każde 100 000 urodzeń umiera aż 840 z nich, co jest jednym z największych odsetków na świecie. Nigerii brak silnej władzy, a kraj jest nękany przez konflikty etniczne i religijne oraz terroryzm. Organizacja Boko Haram, domagająca się wprowadzeniu w całej Nigerii prawa szariatu, odpowiada za większość ataków terrorystycznych, których siły rządowe nie są w stanie w żaden sposób powstrzymać. Prawidłowe funkcjonowanie aparatu władzy państwowej utrudnia również wszechobecna korupcja^[19]M. Madej, Nigeria, gospodarka i społeczeństwo, „Afryka.org”, 12.04.2013, http://afryka.org/nigeria-gospodarka-i-spoleczenstwo/, 24.10.2020.. Nigeria stoi aktualnie przed ogromnym wyzwaniem, jakim jest stworzenie lepszych warunków do życia dla ogromnych mas młodych ludzi.