14 kwietnia 2022 r. w Somalii zainaugurowano działalność 290 nowych ustawodawców, tym samym przybliżając do zakończenia przedłużającego się procesu wyborczego. Po zaprzysiężeniu pozostałych ustawodawców, mówców i zastępców do izb parlamentu rozpocznie się proces wyboru nowego prezydenta. Ceremonia zaprzysiężenia odbyła się w czwartek w silnie ufortyfikowanym obozie wojskowym Halane niedaleko stolicy kraju – Mogadiszu. W okolicy rozmieszczono oddziały somalijskiej policji i Unii Afrykańskiej – wskutek tych działań miasto pozostawało zamknięte[1].
Obecny premier Mohamed Hussein Roble wyraził aprobatę dla nowo zaprzysiężonych parlamentarzystów: „(…)To ogromna odpowiedzialność powierzona wam przez waszych wyborców i jest to wotum zaufania”[2]. Wybory parlamentarne i prezydenckie w Somalii zostały opóźnione o ponad rok z powodu zamieszania politycznego, gdy mandat urzędującego prezydenta Mohameda Abdullahi Mohameda wygasł w lutym 2021 r. bez wybranego następcy. Ponadto wybory do niższej izby somalijskiego parlamentu miały zakończyć się z dniem 15 marca bieżącego roku – jednakże po dziś dzień nie zostały sfinalizowane. Liczne opóźnienia spowodowały, że U.S. Department of State ogłosił nałożenie sankcji względem szeregu urzędników państwowych Somalii – oskarżenia dotyczyły podważania postępującego procesu demokratycznego w kraju[3].
Wspomniane zaprzysiężenie odbyło się w momencie, gdy Rada ONZ wydała ostrzeżenie, że Somalia stoi w obliczu realnej klęski głodowej. Zastępca sekretarza generalnego ONZ w Somalii Adam Abdelmoula[4] powiedział na briefingu dla reporterów ONZ w Nowym Jorku, że postępująca susza z każdym dniem potęguje potrzeby humanitarne dla somalijskiego społeczeństwa – a w aktualnym momencie blisko 6 mln ludzi musi natychmiast otrzymać pomoc żywnościową. Misja UNSOM (United Nations Assistance Mission in Somalia) zwróciła się o dodatkowe 1,5 mld dolarów funduszy na ten cel na okres 2022 r., jednakże – jak informuje Abdelmoula – otrzymała zaledwie 4 proc. oczekiwanej kwoty[5].
W miarę pogarszania się sytuacji żywnościowej w Somalii międzynarodowe agencje pomocowe obawiają się, że znaczne skupienie się na kryzysie ukraińskim może przytłoczyć agendę i fundatorów w tym krytycznym momencie. Obecnie co czwarty Somalijczyk zmaga się z problemem głodu spowodowanym największą od 40 lat suszą, a przewidywania i założenia ONZ wskazują, że do maja 2022 r. dotknie to blisko 4,6 mln obywateli Somalii. W południowych regionach kraju ludzie masowo napływają do obozów dla uchodźców wewnętrznych (internally displaced persons – IDP). Na opuszczonych terenach pozostają martwe zwierzęta hodowlane, które licznie padały z powodu braku dostępu do wody[6].
Obozy dla uchodźców zmagają się z tymi samymi problemami – brakuje żywności dla wszystkich, a zasoby wody pitnej dostarczane przez samochody ciężarowe są znacznie ograniczone. Mohammed Ahmed z organizacji pomocowej Save the Children powiedział reporterowi „Al Jazeera”:„Pięć lat temu pomoc od społeczności międzynarodowej była wystarczająca (…). Reakcja była odpowiednia, ale tym razem tej czujności nie ma. Istnieje ogromna przepaść między kwotą, której potrzebujemy, a kwotą zebranych do tej pory darowizn”[7]. Zgodnie z oficjalnym oświadczeniem UN Office for Coordination of Humanitarian Affairs (Biuro ONZ ds. Koordynacji Pomocy Humanitarnej) do 15 kwietnia otrzymano jedynie 41 mln dolarów z wymaganej kwoty (1,5 mld dolarów) na plan pomocy humanitarnej regionu Rogu Afryki. Jeżeli problem klęski głodowej będzie się pogarszał, ONZ zostanie zmuszone do przearanżowania funduszy z programów prewencyjnych w Somalii na pomoc kuracyjną dla poszkodowanych, głodujących Somalijczyków. Po inwazji szarańczy, która w znaczącym stopniu naruszyła gospodarkę rolną w kraju, negatywnych skutkach pandemii COVID-19 i trwającej suszy, wojna na Ukrainie może być kolejnym ciosem, który zdewastuje podupadły region Afryki Wschodniej. Wszystko to ma swoje konsekwencje, gdyż w 2021 r. 53% żywności przekazanej dla potrzebujących w Somalii pochodziła z Ukrainy – teraz, gdy port w Odessie w Ukrainie został zamknięty dla eksportu pomocy żywnościowej, World Food Programme przewiduje kolejne, liczne przypadki niedoboru żywności. Ponadto istnieje wysokie prawdopodobieństwo nastąpienia gwałtownego wzrostu cen podstawowych produktów rolnych, takich jak pszenica czy groch[8].
31 marca 2022 r. Rada Bezpieczeństwa ONZ jednogłośnie poparła nową misję przejściową Unii Afrykańskiej w Somalii i jednocześnie upoważniła ją do podjęcia działań przeciwko Al-Shabaab, ISS i innym sprzymierzonym grupom terrorystycznym. Decyzja kończy tym samym Misję Unii Afrykańskiej w Somalii (AMISOM), która od 15 lat przebywa na terenach The Horn of Africa – na jej miejsce powołana została Misja Tymczasowa Unii Afrykańskiej w Somalii (ATMIS)[9].
Decyzje zawarte w rezolucji przyjętej przez Radę ONZ uznają znaczące zmiany w sytuacji bezpieczeństwa w Somalii od 2007 r. i poprawę zdolności reagowania na wyzwania powiązane z sektorem bezpieczeństwa, kiedy AMISOM upoważniono do rozpoczęcia działalności w kraju. Jednocześnie członkowie Rady zwracają uwagę, że do zwalczenia zagrożeń terrorystycznych w Somalii potrzebne są wszelkie możliwe środki, w tym ATMIS. Zakończenie wcześniej wspomnianego procesu wyborczego bez dalszych opóźnień i doprowadzenie do bezprecedensowego przekazania władzy znacznie pomoże Somalii w realizacji priorytetów narodowych. Kontynuacja procesu rozwijania demokracji w kraju wesprze stopniowe przekazywanie nowemu rządowi pełnej odpowiedzialności za bezpieczeństwo przez siły międzynarodowe[10].
Rezolucja przewiduje rozmieszczenie do 31 grudnia bieżącego roku 19 626 funkcjonariuszy służb mundurowych, w tym co najmniej 1040 policjantów ATMIS. Jednocześnie AU Peace and Security Council (Rada Pokoju i Bezpieczeństwa UA) podjęła decyzję o zmniejszeniu liczebności sił pokojowych o 2 tys. do końca 2022 r. i o całkowitym wycofaniu personelu do końca 2024 r. Ponadto w rezolucji znajdują się sformalizowane zamiary rządu Somali, aby do grudnia bieżącego roku utworzyć 3850 dodatkowych stanowisk dla pracowników sił bezpieczeństwa, 8525 do września 2023 r. i dodatkowo 10 450 do czerwca 2024 r.[11]
W dalszym ciągu niesfinalizowane wybory parlamentarne i prezydenckie przysparzają wiele problemów mieszkańcom Somalii. Kraj boryka się z zachowaniem ciągłości w postępującej demokracji – istnieją liczne doniesienia o dopuszczaniu się przez urzędników państwowych aktów korupcji i prania brudnych pieniędzy. Spory pomiędzy urzędującymi głowami państwa, susza i zbliżająca się klęska głodowa stwarzają idealne warunki grupom terrorystycznym, które będą kontynuowały swoją kampanię destabilizacyjną Somalii. Wojna wywołana w Ukrainie spowodowała zamknięcie znacznych dostaw żywności i produktów rolnych do kraju, a postępująca susza prowadzi do milionowych w skutkach przypadkach głodu pośród obywateli Somalii. W cieniu tych mrocznych scenariuszy rodzi się nowy plan wsparcia somalijskiego rządu przez program Unii Afrykańskiej i ONZ – ATMIS, który ma dołożyć wszelkich starań, aby skutecznie przeciwdziałać kolejnym incydentom o charakterze terrorystycznym i położyć kres kampaniom terroru Al-Shabaab, ISS i innych sprzymierzonych lub identyfikującym się ugrupowaniom. Reasumując, sytuacja humanitarna w Somalii jest w bardzo złym stanie, kryzys pogłębia się i na ten moment trudno stwierdzić, kiedy nastąpi poprawa kondycji państwa Rogu Afryki. Ponadto, tak jak w przypadku poprzednich materiałów dotyczących Somalii, należy się spodziewać, że zarówno Al-Shabaab, jak i ISS wykorzystają niewygodne dla obywateli i rządzących warunki panujące w kraju, żeby sukcesywnie dokonywać kolejnych zamachów, które w ostatecznym rozrachunku mogą doprowadzić do całkowitej destabilizacji struktur państwowych.
[1] Somalia swears in lawmakers as UN warns of ‘real risk of famine’, aljazeera.com, 15.04.2022, https://www.aljazeera.com/news/2022/4/15/somalia-swears-in-lawmakers-as-un-warns-of-famine, 18.04.2022.
[2] Tamże.
[3] Tamże.
[4] Adam Abdelmoula – zastępca Specjalnego Przedstawiciela Sekretarza Generalnego ONZ w Somalii, mianowany 28 sierpnia 2019 r., pełni także funkcję Koordynatora ds. Rezydentów i Pomocy Humanitarnej misji UNSOM (United Nations Assistance Mission in Somalia), United Nations, Adam Abdelmoula, https://www.un.org/sg/en/content/profiles/adam-abdelmoula, 18.04.2022.
[5] Somalia swears in lawmakers as UN warns of ‘real risk of famine’, aljazeera.com, 15.04.2022, https://www.aljazeera.com/news/2022/4/15/somalia-swears-in-lawmakers-as-un-warns-of-famine, 18.04.2022.
[6] J. Bastmeijer, Photos: Drought in Somalia worsened by funding gap, Ukraine war, aljazeera.com, 24.03.2022, https://www.aljazeera.com/gallery/2022/3/24/photos-drought-in-somalia-worsened-by-funding-gap-ukraine-war, 18.04.2022.
[7] Tamże.
[8] Tamże.
[9] UN authorises new AU mission in Somalia to dislodge armed groups, aljazeera.com, 1.04.2022, https://www.aljazeera.com/news/2022/4/1/un-authorises-new-au-mission-in-somalia-to-dislodge-armed-groups, 18.04.2022.
[10] Tamże.
[11] Tamże.
