7 kwietnia 2022 r. doszło do długo wyczekiwanego spotkania premiera Hiszpanii Pedro Sánchezem z królem Maroka Mohammedem VI, kończącego trwający rok kryzys dyplomatyczny pomiędzy obydwoma państwami. Wizytę hiszpańskiego szefa rządu poprzedziło oficjalne zaproszenie na „iftar”, czyli pierwszy posiłek, który muzułmanin spożywa po zachodzie słońca w okresie Ramadanu. Podczas spotkania w Rabacie – stolicy Maroka – król i hiszpański premier potwierdzili chęć rozpoczęcia nowej współpracy, opartej na wzajemnym szacunku oraz zaufaniu[1]. „Rozpoczynamy nowy rozdział w naszej długiej wspólnej historii, który powinien pozwolić nam z ufnością stawić czoła wyzwaniom, ale także wielu możliwościom, jakie niesie ze sobą przyszłość. Prawdziwe partnerstwo na miarę XXI wieku” – podkreślił Sánchez. Powiedział również, że kraje będą pracować nad przywróceniem normalnego ruchu granicznego między Marokiem a Ceutą – miastem hiszpańskim (eksklawą na terytorium Maroka) położonym na cyplu tworzącym Cieśninę Gibraltarską, niemal naprzeciw Gibraltaru, a także inną pobliską hiszpańską enklawą – Melillą. Uzgodniono, że oba kraje będą współpracować przy wytyczaniu atlantyckich granic morskich oraz zarządzaniu przestrzenią powietrzną. Ponadto wzmocnią współpracę w zakresie migracji, gospodarki, energii, przemysłu i kultury. Oznacza to powrót do normalizacji kwestii ruchu pasażerskiego i towarowego na przejściach morskich oraz lądowych[2].
Istotny jest również fakt, że w tym miesiącu rozpocznie się import gazu ziemnego z hiszpańskich terminali LNG dzięki reaktywacji nieczynnego rurociągu Maghreb – Europa (GME). Sánchez dodatkowo potwierdził stanowisko wyrażone w marcu 2022 r., kiedy to uznał sporne tereny Zachary Zachodniej za autonomiczną część Maroka. Stanowisko Hiszpanii w tej kwestii oznacza zmianę polityki na korzyść roszczeń afrykańskiego królestwa do tego terytorium, lecz spotkało się z powszechną krytyką ze strony hiszpańskich polityków. Większość posłów, w tym przedstawiciele lewicowej i prawicowej opozycji, głosowało przeciwko zmianie polityki zagranicznej[3].
Relacje pomiędzy Marokiem i Hiszpanią uległy pogorszeniu w maju 2021 r., kiedy to Madryt zezwolił liderowi Frontu Polisario – Ibrahimowi Ghalemu – na pobyt w szpitalu w północnohiszpańskim mieście Logroño w celu poddania się leczeniu COVID-19. Od początku swojego istnienia organizacja rościła sobie prawa do terytorium Sahary Zachodniej, będącego de facto pod kontrolą Maroka. Na krótko przed wycofaniem się hiszpańskich sił kolonialnych z Maroka w 1975 r., w wyniku rosnących napięć politycznych w sąsiednich państwach – Algierii i Mauretanii – w 1973 r. utworzono Ludowy Frontu Wyzwolenia: Sakiji al-Hamry i Río de Oro[4], znanego szerzej pod skrótową nazwą Front Polisario. Niedługo później Front rozpoczął działania zbrojne przeciwko Królestwu. Ich efektem było pogorszenie się już i tak już złych stosunków z ugrupowaniem Polisario, ale przede wszystkim przejęcie przez Maroko kontroli nad około 80 procent terytorium Sahary Zachodniej, którą ONZ uważała za „terytorium nieautonomiczne”[5]. W listopadzie 2020 r. Polisario uznał zawieszenie broni za nieważne i od tego czasu nasilił ataki na siły marokańskie[6].
Decyzja o udzieleniu pomocy liderowi ugrupowania ze strony władz Hiszpanii doprowadziła do kryzysu pomiędzy dwoma monarchiami, skutkując napięciami politycznymi. Jeszcze tego samego miesiąca Maroko udzieliło zgody na „rozluźnienie granic”, czyli zmniejszenie liczby kontroli przy granicy z Hiszpanią, zezwalając przy tym ponad 10 tys. migrantów na przedostanie się do hiszpańskiego miasta Ceuta w Afryce Północnej. Miało to na celu wywarcie ogromną presji na lokalne władze. Posunięcie to zostało odebrane jako odwet królestwa za stanowisko Hiszpanii w sprawie udzielenia pomocy liderowi opozycyjnej organizacji[7]. Ostatecznie doszło do porozumienia pomiędzy obiema monarchiami. Hiszpański premier podkreślił także, że oba rządy zgodziły się na kolejne spotkanie urzędników wysokiego szczebla przed końcem roku.
Maroko zyskało strategiczne znaczenie dla Hiszpanii w ciągu ostatniej dekady. Położenie państwa jest kluczowe zarówno w walce z radykalnymi grupami dżihadystów, jak i w powstrzymywaniu rosnącej liczby afrykańskich imigrantów, którzy chcą dotrzeć do Europy, uciekając przed przemocą i ubóstwem. Sánchez i hiszpański minister spraw zagranicznych José Albares nalegali, aby Hiszpania nadal wspierała rozwiązanie kwestii Sahary Zachodniej w referendum wspieranym przez ONZ. Jednakże dążenie do poprawienia stosunków z Marokiem spotkało się z ostrą krytyką Sáncheza zarówno w Madrycie, jak i w Algierze. Rządząca Partia Socjalistyczna premiera przegrała w czwartek 7 kwietnia 2022 r. wniosek parlamentarny, popierany przez wszystkie inne partie, w sprawie Sahary Zachodniej. Ponadto przeciwnicy polityczni oskarżyli Sáncheza o to, że zdradził lud Sahrawi, czyli rdzenną ludność Sahary Zachodniej, nie otrzymując od Maroka nic konkretnego w zamian[8]. „Maroko spełniło jeden ze swoich stałych postulatów w polityce zagranicznej, ale nie sądzę, by mój kraj otrzymał cokolwiek w zamian” – powiedział Alberto Núñez Feijóo, konserwatywny lider głównej partii opozycyjnej. Słowa te padły z jego ust po spotkaniu z premierem, lecz przed podróżą tego drugiego do Rabatu, którą określił mianem „niedopuszczalnego” posunięcia rządu[9].
Potencjalnie większym problemem dla premiera Hiszpani jest fakt pogorszenia stosunków z Algierią, która odwołała swojego ambasadora w Madrycie na znak ciągłego poparcia dla ruchu niepodległościowego w Saharze Zachodniej. Hiszpania, choć w porównaniu z innymi krajami Unii Europejskiej jest stosunkowo mało uzależniona od importu paliw kopalnych, wciąż otrzymuje gaz ziemny z Algierii za pośrednictwem rurociągu i tankowców przewożących skroplony gaz ziemny[10]. Istnieje prawdopodobieństwo, że doprowadzi to do podwyższenia cen sprowadzanego surowca, a w konsekwencji – do wzrostu niezadowolenia społeczeństwa Hiszpanii. Na uwagę zasługuje także fakt wciąż rozwijającej się działalności Frontu Polisario względem Maroka w związku z wypowiedzeniem zawieszenia broni w listopadzie 2020 r., którą należy mieć na uwadze.
[1] Morocco, Spain patch up diplomatic feud after Spanish shift on Western Sahara,reuters.com, 8.04.2022, https://www.reuters.com/world/morocco-spain-patch-up-diplomatic-feud-after-spanish-shift-western-sahara-2022-04-07/, 9.04.2022.
[2] G. Hedgecoe, Spain and Morocco to close diplomatic row with Rabat meeting,irishtimes.com”, 6.04.2022, https://www.irishtimes.com/news/world/europe/spain-and-morocco-to-close-diplomatic-row-with-rabat-meeting-1.4846426, 8.04.2022.
[3] Spain PM in Morocco to mend ties after Western Sahara shift,„Al Jazeera”, 7.04.2022, https://www.aljazeera.com/news/2022/4/7/spain-pm-in-morocco-to-mend-ties-after-western-sahara-shift, 8.04.2022.
[4] Tak nazywały się dwie prowincje, na które podzielona była ówczesna hiszpańska kolonia, S. Chazbijewicz, Polityczny konflikt o terytorium Sahary, http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-fbc2ff9d-41ca-4b8b-9934-caf3afd0721d, 7.04.2022.
[5] F. Heller, Spain and Morocco proclaim new phase in relations after year-long chill,euractiv.com, 8.04.2022, https://www.euractiv.com/section/global-europe/news/spain-and-morocco-proclaim-new-phase-in-relations-after-year-long-chill/, 8.04.2022.
[6] Spanish PM to meet Morocco’s king in further sign of renewed friendship,thelocal.es, 6.04.2022, https://www.thelocal.es/20220406/spanish-pm-to-meet-moroccos-king-in-further-sign-of-renewed-friendship/, 11.04.2022.
[7] Morocco, Spain mend ties after change in policy on Western Sahara,dw.com, 8.04.2022, https://www.dw.com/en/morocco-spain-mend-ties-after-change-in-policy-on-western-sahara/a-61404218, 9.04.2022.
[8] Spain’s Pedro Sanchez visits Morocco in bid for improved diplomatic relations,euronews.com, 7.04.2022, https://www.euronews.com/2022/04/07/spain-s-pedro-sanchez-visits-morocco-in-bid-for-improved-diplomatic-relations, 11.04.2022.
[9] J. Wilson, T. El Barakah, Spain PM in Morocco to mend ties after Western Sahara shift, taiwannews.com.tw, 8.04.2022, https://www.taiwannews.com.tw/en/news/4499640, 11.04.2022.
[10] Spanish PM to meet Morocco’s…
