Wojsko rosyjskie oddało Ukrainie kontrolę nad elektrownią atomową w Czarnobylu oraz wycofało się całkowicie z jej terenu ze względu na wysokie skażenie terenu, które wpłynęło na przebywających tam nieprzygotowanych żołnierzy. Z doniesień NNEGC[1] „Energoatom” wynika, że „okupanci opuścili obszar Czarnobyla – maszerując w dwóch konwojach zmierzają w kierunku ukraińskiej granicy z Republiką Białorusi”[2].
Rosjanie przejęli kontrolę nad Czarnobylem w ciągu dnia od rozpoczęcia inwazji na Ukrainę, tj. 24 lutego. Nie zważając na obecność wrogich wojsk, pracownicy kontynuowali nadzór bezpieczeństwa nad pozostałościami elektrowni. Nowe warunki pracy ograniczyły możliwość pracy zmianowej, dlatego mimo niewystarczających zapasów żywności i zasobów medycznych ponad 200 osób wykonywało swoje obowiązki[3].
26 kwietnia 1986 r. na skutek wybuchu, który rozerwał na strzępy reaktor nr 4, 30 osób zginęło na miejscu, a niezliczeni umierali w wyniku choroby popromiennej w kolejnych latach. Ogromne ilości pyłu promieniotwórczego dostały się do atmosfery, narażając sąsiadujące miasta, a nawet państwa. Mimo upływu lat teren elektrowni nadal jest skażony – zarówno o tym, jak i o katastrofie rosyjscy żołnierze zdawali się nie mieć pojęcia[4].
Kiedy wojsko rosyjskie weszło na terytorium Czarnobyla, ukraińscy urzędnicy poinformowali o wzrastającym poziomie promieniowania. Obecność ciężkich maszyn wojskowych spowodowała drgania ziemi w okolicy. Duże konwoje pojazdów wojskowych widziano na terenie wysoce skażonym (tzw. Red Forest[5]), na który nie wchodzą nawet najlepiej wyszkoleni pracownicy. Warto podkreślić, że Rosjanie nie byli przygotowani na styczność z materiałem promieniotwórczym – żołnierzy nie zaopatrzono w kombinezony, rękawice ani maski, a pojazdy nie posiadały ochrony przed promieniowaniem. Dodatkowo pracownicy zauważyli chmury kurzu unoszące się za pojazdami, co mogło spowodować wzrost poziomu napromieniowania całego obszaru. Pracownicy doświadczeni w pracy w warunkach podwyższonego ryzyka twierdzą, że wdychanie promieniotwórczego pyłu może doprowadzi do napromieniowania zagrażającego życiu[6].Ukraińskie władze poinformowały IAEA[7] o wycofaniu się wojsk rosyjskich z Czarnobyla 31 marca. Ta zmiana dała nadzieję pracownikom uziemionym w Czarnobylu przez trzy tygodnie – ponad połowa personelu została zastąpiona przez wolontariuszy.
Lokalne władze ukraińskie skrytykowały Rosję za niebezpieczne działania nie tylko dla Ukrainy, ale także dla własnych żołnierzy – pracownicy obserwujący działania militarne Rosji na terenie Czarnobyla uznali reprezentantów rosyjskiej piechoty za „samobójców”, narażających się na silne promieniowanie poprzez wstąpienie na najbardziej skażone tereny oraz kopanie okopów na tym terenie. Do tej pory nie udało się potwierdzić zgłoszeń chorób popromiennych wśród sił rosyjskich, jednak specjaliści są przekonani o ich wystąpieniu[8].
[1] National Nuclear Energy Generating Company – Państwowe Przedsiębiorstwo Wytwarzające Energię Nuklearną.
[2] N. Hodge, Russian troops have withdrawn from Chernobyl, says Ukrainian nuclear operator, „CNN”, 31.03.2022, https://edition.cnn.com/2022/03/31/europe/ukraine-chernobyl-russia-withdrawal-intl/index.html, 1.04.2022.
[3] T. Bove, Chernobyl employees say Russian soldiers had no idea what the plant was and call their behavior ‘suicidal’, „Fortune” 29.03.2022, https://fortune.com/2022/03/29/chernobyl-ukraine-russian-soldiers-dangerous-radiation/, 1.04.2022.
[4] N. Hodge, Russian troops have withdrawn from Chernobyl…
[5] Red Forest (ang. Czerwony Las) – las otaczający elektrownię pochłonął ogromną ilość promieniowania powstałego podczas wybuchu. Drzewa zmieniły kolor na miedziany, od czego powstała nazwa skażonego terenu. Las ten uważany jest za najbardziej radioaktywne miejsce na Ziemi.
[6] T. Bove, Chernobyl employees say Russian soldiers had no idea…
[7] International Atomic Energy Agency – Międzynarodowa Agencja ds. Energii Atomowej.
[8] E. Barret, Russian troops return Chernobyl to Ukraine after reportedly poisoning themselves with radioactive dust, „Fortune”, 1.04.2022, https://fortune.com/2022/04/01/russian-ukraine-chernobyl-troops-leave-radiation-sickness-poison/?queryly=related_article, 1.04.2022.
