Wybory prezydenckie w Ugandzie

Opracował: Wojciech Bednarz^[1]Materiał opracowany we współpracy ze studentami kierunku Analityka Bezpieczeństwa Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Gnieźnie.
14 stycznia 2021 r. w Ugandzie odbędą się wybory prezydenckie. Zgodnie z ugandyjską ordynacją wyborczą prezydent zostanie wybrany w dwóch turach. Kandydaci na prezydenta muszą być obywatelami Ugandy oraz posiadać kwalifikacje wymagane na funkcje posła. Od kandydatów wymaga się również trzeźwości umysłu i braku formalnego powiązania z Komisją Wyborczą Ugandy, która sprawuje nadzór nad wyborami^[2]Presidential Electons Act 2000,https://ulii.org/ug/legislation/consolidated-act/142, 7.12.2020..

Obecnym prezydentem Ugandy jest Yoweri Tibahaburwa Kaguta Museveni – ugandyjski ekonomista, żołnierz i polityk, który sprawuje władzę od 29 stycznia 1986 r. Swój urząd objął w wyniku zamachu stanu^[3]Profile: President Yoweri Museveni, 1.03.2001, http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/1196167.stm, 2.12.2020.. Po tym, jak zbudował silną pozycję w państwie, według wielu, stał się dyktatorem kupującym poparcie ludności^[4]I. Mugabi, Opinion: Uganda’s Yoweri Museveni, from liberator to dictator, „ DW”, 19.08.2020, https://www.dw.com/en/opinion-ugandas-yoweri-museveni-from-liberator-to-dictator/a-45130141, … Continue reading.
W najbliższych wyborach nominację prezydencką uzyskało 11 kandydatów:

• Yoweri Tibahaburwa Kaguta Museveni – obecny prezydent Ugandy.
• John Katumba, który jest prawdopodobnie najmłodszym kandydatem do ubiegania się o prezydenturę w Ugandzie. Ma zaledwie 24 lata i niedawno ukończył szkołę^[5]4-year-olds should be interning not contesting the presidency, 24.11.2020, https://observer.ug/businessnews/67479-24-year-olds-should-be-interning-not-contesting-the-presidency, 2.12.2020..
• Nancy Linda Kalembe – Ugandyjka z wykształceniem akademickim uzyskanym w Instytucie Statystyki i Ekonomii na Uniwersytecie Makerere oraz doświadczeniem zawodowym w takich branżach, jak bankowość i finanse, ropa naftowa, media, reklama, przetwórstwo rolne i przemysł usługowy^[6]Nancy Linda Kalembe, https://www.nancykalembe.com/portfolio/, 2.12.2020..
• Henry Tumukunde – były minister bezpieczeństwa, absolwent Makerere University. Uzyskał dyplom prawniczy wydany przez Centrum Rozwoju Prawa (Law Development Centre) w 2010 r. Posiada również tytuł Executive Masters in Oil and Gas Management nadany przez Instytut Magisterski w Genewie w 2013 r^[7]Parlament Ugandy Członkowie 10. Parlamentu: Tumukunde Henry, https://www.parliament.go.ug/mp_database/profile.php?mid=448, 9.12.2020..
• Mugisha Muntu – były dowódca armii, był także członkiem zgromadzenia konstytucyjnego i posłem. Po tym, jak nie zgodził się z polityką prezydenta Museveniego wobec wojska, został usunięty z dowództwa armii. Zaproponowano mu stanowiska ministra, które odrzucił^[8]Mugisha Muntu, https://en.wikipedia.org/wiki/Mugisha_Muntu#Political_career, 2.12.2020..
• Norbert Mao – przewodniczący wschodnioafrykańskiego oddziału Banku Światowego, członek Partii Demokratycznej^[9]Uganda: Political Parties React to Mao DP Election, 22.02.2020, https://allafrica.com/stories/201002230015.html, 9.12.2020..
• Joseph Kabuleta Kiiza – przywódca ruchu Reclaiming our Country and Kin (R.O.C.K.)^[10]oseph Kabuleta Kiiza, https://www.facebook.com/JKabuleta/, 2.12.2020..
• Patrick Amuriat Oboi – przewodniczył komisjom ds. Nauki i Techniki oraz Komisji Władz Statutowych i Przedsiębiorstw Państwowych (COSASE). Był także członkiem Komisji Robót i Transportu w trakcie swojej kadencji w parlamencie^[11]Profil: Patrick Oboi Amuriat, 02.12.2020, https://www.newvision.co.ug/news/1531659/profile-patrick-oboi-amuriat, 2.12.2020..
• Robert Kyagulanyi Ssentamu, pseudnim Bobi Wine – ugandyjski polityk, piosenkarz, aktor i biznesmen. Obecnie jest posłem do parlamentu z okręgu Kyadondo County East w dystrykcie Wakiso w centralnym regionie Ugandy. Kieruje także ruchem „Moc ludzi, nasza moc” (People Power, Our Power) działającej w opozycji do prezydenta Yoweri Museveniego^[12]Uganda’s pop star sworn-in as lawmaker, 11.07.2017, … Continue reading.
• Fred Mwesigye – ugandyjski polityk, ustawodawca i były żołnierz. Jest członkiem parlamentu Nyabushozi County i byłym dowódcą Ludowych Sił Obronnych Ugandy (Uganda People’s Defence Force – UPDF)^[13]Fred Mwesigye, https://en.wikipedia.org/wiki/Fred_Mwesigye, 2.12.2020..
• Willy Mayambala.

Mimo że do wyborów stanęło aż 11 kandydatów, głównym przeciwnikiem prezydenta Museveniego jest Bobi Wine. Wszystko wskazuje jednak na to, że najbliższe wybory ponownie dotychczasowy prezydent.

Pod koniec 2020 r. rozpoczęły się masowe protesty przeciwko polityce obecnego prezydenta. Mieszkańcy nie zgadzali się m.in. z wyrokiem wydanym na Bobiego Wine’a, który został aresztowany za nieprzestrzeganie zasad sanitarnych związanych z COVID-19 podczas zgromadzeń. Do ich rozpędzania policja użyła gumowych kul oraz gazu łzawiącego – zginęło 37 osób, a wielu innych zostało rannych. Dodatkowo aresztowano 350 osób pod zarzutem aktów przemocy, niszczenia mienia oraz kradzieży. Po wyjściu z dwudniowego aresztu Bobi Wine stwierdził na swoim Twitterze, że obecny prezydent zrobi wszystko dla utrzymania władzy i jest zdolny do zabijania ludzi, lecz nie zatrzyma społeczeństwa domagającego się wolności^[14]Opracowano na podstawie: Présidentielle en Ouganda : l’opposant Bobi Wine inculpé et relâché, 20.11.2020, … Continue reading.

Wprowadzone w Ugandzie restrykcje w związku z pandemią COVID-19 pozwalają na udział w zgromadzeniach związanych z kampanią wyborczą jedynie 70 osób. Kandydaci zmuszeni są więc do alternatywnych środków komunikacji, takich jak telewizja, radio czy Internet. Sytuacja sprzyja obecnemu prezydentowi, który posiada nieograniczony dostęp do środków masowego przekazu. Ze względu na ograniczony dostęp do mediów dla innych kandydatów, a także ograniczenia w zakresie organizacji wieców wyborczych, jego oponenci mają znikome szanse na zdobywanie poparcia^[15]M. Schwikowski, Uganda’s Enegual Political Campaigns During COVID-19, „DW”, 8.08.2020,. Zdaniem niektórych obserwatorów przyszłe wybory są jednymi z najbardziej nieuczciwych w historii tego kraju^[16]H. Isilow, COVID-19 casts shadow on Uganda’s election campaigns , “AA”, 13.11.2020, https://www.aa.com.tr/en/africa/covid-19-casts-shadow-on-uganda-s-election-campaigns/2042257, 2.12.2020..

Uganda jest krajem położonym w Afryce Środkowo-Wschodniej. Graniczy z Kenią, Sudanem Południowym, Demokratyczną Republiką Konga, Rwandą i Tanzanią. Nazwa kraju pochodzi od historycznej nazwy królestwa Bugandy. Językami urzędowymi są angielski i suahili^[17]Uganda, „Wikipedia”, 30.11.2020, https://pl.qaz.wiki/wiki/Uganda, 2.12.2020.. Po raz pierwszy została zbadana przez Europejczyków i arabskich kupców w 1844 roku. Ok. 1860 r. kraj ten stał się celem kolonizacji Wielkiej Brytanii. W 1888 r. Brytyjczycy przyznali władzę polityczną i gospodarczą w Ugandzie Brytyjskiej Kompanii Wschodnioafrykańskiej. W 1894 r. władzę przejął rząd brytyjski, ogłaszając swój protektorat nad Królestwem Bugandy^[18]A. Marhoum, D. Samper, Uganda – History, „African Studies Center – University of Pennsylvania”, https://www.africa.upenn.edu/NEH/uhistory.htm, 3.12.2020..

9 października 1962 r. Uganda uzyskała niepodległość, a Buganda stała się autonomicznym królestwem. Pierwsze lata niepodległości wypełnione były walkami pomiędzy rządem centralnym a Bugandą. W 1966 r. wprowadzona została nowa konstytucja, która zakończyła autonomię samodzielnego królestwa^[19]Uganda at glance – History , „Government of Uganda”, https://www.gou.go.ug/about-uganda/sector/history, 3.12.2020..

Uganda to kraj słabo rozwinięty. Gospodarka jest uzależniona od światowych cen kawy oraz pomocy międzynarodowej. PKB w przeliczeniu na jednego mieszkańca w 2018 r. wynosił ok. 643 dolarów. Rozwój kraju hamuje brak podstawowej infrastruktury gospodarczej, np. elektrowni (dostępu do prądu nie ma 90% mieszkańców), dróg czy nawet źródeł czystej wody. Główne zasoby naturalne to miedź, kobalt, woda słodka, wapień, sól, ziemia uprawna oraz złoto^[20]Central Intelligence Agency, https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ug.html, 9.12.2020..

Z danych opublikowanych w 2015 r. przez Globalny Monitor Przedsiębiorczości (Global Entrepreneurship Monitor, GEM) wynika, że Uganda została uznana za kraj o najwyższym poziomie przedsiębiorczości na świecie. Spośród 73 przebadanych krajów to Uganda była krajem z największym odsetkiem osób, które założyły w ciągu ostatnich lat własne firmy bądź też są wspólnikami w małych przedsiębiorstwach. Mieszkańcy Ugandy to szybko uczący się oraz przystosowujący do pracy ludzie, którzy kształcą się w ponad 30 uniwersytetach w całym kraju^[21]Uganda – afrykańska perła przedsiębiorczości, 20.10.2016, http://ttg.com.pl/uganda-afrykanska-perla-przedsiebiorczosci/, 9.12.2020..