///

Zmiana narracji Hiszpanii w sprawie Sahary Zachodniej

13 mins read

Od blisko pół wieku 252 120 km² obszaru w Afryce Zachodniej uznawane jest za terytorium o nieustalonym statusie międzynarodowym. Skutkiem tego są spory pomiędzy rządem Maroka a Frontem Polisario[1], który pragnie suwerenności i niepodległości dla Sahary Zachodniej i ludu Saharawi[2]. W marcu 2022 r. rząd Hiszpanii jako dawne mocarstwo kolonialne zadecydował o poparciu marokańskiego planu z 2007 r., zakładającego włączenie Sahary Zachodniej jako południowej prowincji Maroka o zwiększonych uprawnieniach. Decyzja podjęta przez hiszpański rząd wywołała oburzenie wśród członków Frontu Polisario i zwolenników niepodległej Sahary Zachodniej.

Mapa 1. Sahara Zachodnia – położenie geograficzne i sąsiedzi.

18 marca 2022 r. marokański dwór królewski podał do wiadomości publicznej fragmenty prywatnego listu skierowanego do Jego Królewskiej Wysokości Mohammada VI. Opublikowana część korespondencji wskazywała na hiszpańskie poparcie w sprawie przyznania autonomii Saharze Zachodniej pod zwierzchnictwem Maroka. Nadawcą listu był hiszpański premier Pedro Sánchez. Informacje podane przez Rabat potwierdził minister spraw zagranicznych Hiszpanii Jose Manuel Albares[3]. „The New York Times” donosi, że „marokański plan pozwoliłby Saharyjczykom na kierowanie własną administracją, ale pod marokańską suwerennością i z Marokiem odpowiedzialnym za obronę i sprawy zagraniczne”[4].

Decyzja podjęta przez Madryt wywołała oburzenie wśród Frontu Polisario i rządu Algierii. W geście protestu Algieria odwołała swojego ambasadora w Hiszpanii. Abdulah Arabi, reprezentujący Front Polisario w Hiszpanii, powiedział, że premier Sánchez „ulega naciskowi i szantażowi” ze strony Maroka[5]. Z kolei przedstawiciel Frontu Polisario w Unii Europejskiej i Europie Oubi Bouchraya Bachir nazwał to „poważną gafą”, która może podsycać napięcia i zagrażać bezkonfliktowemu rozwiązaniu kwestii Sahary Zachodniej[6]. Również w samej Hiszpanii zdania na ten temat są podzielone. Skrajnie lewicowa partia Podemos, która tworzy koalicję z rządzącą partią PSOE, uważa posunięcie premiera za poważny błąd. Warto zaznaczyć, że Podemos popiera samostanowienie Sahary Zachodniej. Z kolei prawicowo-konserwatywna Partia Ludowa (Partido Popular, PP) jest zdania, że tak ważne decyzje nie powinny być pochopnie podejmowane przez rząd czy jedną partię[7]. 21 marca 2022 r. rzeczniczka szefa polityki zagranicznej Unii Europejskiej Josepa Borrella skomentowała decyzję Hiszpanii w następujących słowach „Unia Europejska z zadowoleniem przyjmuje każdy pozytywny rozwój… między państwami członkowskimi a Marokiem w ich stosunkach dwustronnych, co może być korzystne jedynie dla realizacji partnerstwa europejsko-marokańskiego”. Jednocześnie potwierdziła, że UE nadal wspiera wysiłki sekretarza generalnego ONZ, który stara się znaleźć „sprawiedliwe, realistyczne, pragmatyczne, trwałe i akceptowalne politycznie rozwiązanie kwestii Sahary Zachodniej”[8].

Hiszpania nie jest jedynym krajem, który zgadza się na plan włączenia zachodniej części Afryki jako terytorium Maroka. Francja, Niemcy i Stany Zjednoczone także popierają marokański plan z 2007 r.[9]. Przypomnijmy, że w 2020 r. Stany Zjednoczone pod rządami prezydenta Donalda Trumpa uznały suwerenność Maroka nad Saharą Zachodnią w zamian za normalizację stosunków z Izraelem. Podpisanie porozumienia marokańsko-izraelskiego wywołało napięcie na linii Maroko-Algieria. XLVI prezydent Stanów Zjednoczonych Joe Biden nie zmienił decyzji poprzednika[10].

Zdjęcie 1. Wybrzeże Sahary Zachodniej – plaża Porto Rico nad Oceanem Atlantyckim.

Dlaczego Hiszpania, która do tej pory utrzymywała neutralne stanowisko w sprawie dawnego obszaru kolonialnego, zdecydowała się na zmianę narracji? Otóż hiszpański premier i minister spraw zagranicznych, zgadzając się na propozycję Maroka w sprawie Sahary Zachodniej, chcą naprawić relacje z sąsiednim królestwem, które uległy pogorszeniu. Hiszpania w ten sposób pragnie zmniejszyć napływ uchodźców oraz zabezpieczyć hiszpańskie enklawy Ceute i Melille leżące w Afryce Północnej, do których Maroko rości sobie prawa. Owe enklawy dla migrantów oraz uchodźców z Afryki Subsaharyjskiej stanowią bramę do lepszego świata – Unii Europejskiej. Królestwo Marokańskie, które ma „strzec” Europę przed falą afrykańskich migrantów, wykorzystuje swoją pozycję strażnika do szantażowania i wywierania wpływu na UE, kiedy bowiem dochodzi do kryzysu dyplomatycznego pomiędzy Rabatem a Madrytem, Maroko „poluzowuje” granice.

2 marca 2022 r. 500 uchodźcom udało się sforsować wysokie ogrodzenie i przedostać do Melilli[11]. Nie inaczej było w kwietniu 2021 r., kiedy to marokańskie siły bezpieczeństwa wydały ciche przyzwolenie migrantom z Afryki Subsaharyjskiej na przekroczenie hiszpańskich enklaw. W tamtym czasie od 8 do 10 tys. osób wkroczyło do maleńkiej Ceuty (19,7 km2) i spowodowało kryzys humanitarny. Ze strony Maroka był to odwet za przyjęcie Ibrahima Ghali na leczenie w hiszpańskim szpitalu z powodu COVID-19. Ibrahim Ghali jest prezydentem Saharyjskiej Arabskiej Republiki Demokratycznej[12] i wieloletnim członkiem Frontu Polisario, z którym Maroko jest skonfliktowane[13]. Aby ocieplić relacje z Rabatem, Madryt zdecydował się usunąć ze stanowiska ministra spraw zagranicznych Aranchę Gonzáleza Layę, który zezwolił na leczenie Ghali. Nowym ministrem spraw zagranicznych został José Manuel Albares[14].

Mapa 2. Mapa gazociągów idących przez Morze Śródziemne i obszar Sahary.
Źródło: Gas pipelines across Mediterranee and Sahara map-en[/url]
© Sémhur / Wikimedia Commons, 11.04.2022.

Eksperci zauważają, że ocieplenie stosunków z Marokiem przyczyniło się do innych trudności. Po pierwsze, ujawniło wewnętrzne podziały w hiszpańskim rządzie. Po drugie, spowodowało niezadowolenie Frontu Polisario, który dąży do odzyskania niepodległości Sahary Zachodniej poprzez przeprowadzenie referendum zaproponowane przez ONZ w 1991 r. Po trzecie i najważniejsze – wywołało oburzenie Algierii wspierającej Front Polisario. Posunięcie Madrytu uważane jest za ryzykowne, biorąc pod uwagę wojnę w Ukrainie i poszukiwanie przez Europę alternatywnych dostawców energii gazu i ropy, które zastąpią rosyjskie dostawy energetyczne. Możliwe byłoby przedłużenie gazociągu Maghreb–Europe, biegnącego od Algierii przez Maroko do Hiszpanii i Portugalii, lub gazociągu Medgaz, połączonego bezpośrednio z Algierii do Hiszpanii. W interesie każdego producenta jest sprzedanie towaru za jak najlepszą cenę, a biorąc pod uwagę wysokie stawki energii, zakręcenie kurka z gazem przez Algierię wydaje się mało prawdopodobnym scenariuszem[15]. Zauważmy jednak, że w listopadzie 2021 r. przez krótki okres Algieria przestała zaopatrywać Maroko w gaz. Pozbawiło to marokańskie królestwo dziesiątek milionów dolarów, które zarabia na tranzycie gazu do Hiszpanii. Posunięcie Algierii odcisnęło swoje piętno także na gospodarce Hiszpanii[16]. Gdyby Algiera chciała wywrzeć wpływ na Europę, ma do tego możliwości.

Jaki będzie dalszy ciąg lub koniec wydarzeń w sprawie terytorium o nieustalonym statusie międzynarodowym w Afryce Zachodniej? Na ten moment trudno to jasno określić. Być może planowane na 2 kwietnia 2022 r.[17] spotkanie hiszpańskiego premiera Pedra Sáncheza z królem Muhammadem VI przyniesie więcej informacji na temat przyszłości dawnej kolonii hiszpańskiej.


[1] Front Polisario – organizacja polityczno-wojskowa, powstała 1973 r., mająca na celu walkę o niezależność i suwerenność Sahary Zachodniej. Front Polisario, „Britannica.com”, https://www.britannica.com/topic/Polisario-Front, 25.03.2022.

[2] Saharawi lub Saharyjczycy to rdzenna ludność zamieszkująca tereny Sahary Zachodniej. Około 176 tys, Saharyjczyków żyje w obozach dla uchodźców w Algierii, 200 tys. – w Saharze Zachodniej jako południowej prowincji Maroka oraz 30 tys. – w Saharyjskiej Arabskiej Republice Demokratycznej. F. Cotugno, The Saharawi people of Western Sahara are still waiting for a homeland. Tensions are now rising among the young, „Geographical”, 17.06.2020, https://geographical.co.uk/people/the-refugee-crisis/item/3731-the-saharawi-people-of-western-sahara-are-still-waiting-for-a-homeland-tensions-are-now-rising-among-the-young, 26.03.2022.

[3] Spain changes tune on Western Sahara, „Africanews”, 19.03.2022, https://www.africanews.com/2022/03/19/spain-changes-tune-on-western-sahara/, 26.03.2022.

[4] R. Minder, Spain, Seeking Better Ties With Morocco, Shifts Stance on Western Sahara, „The New York Times”, 19.03.2022, https://www.nytimes.com/2022/03/19/world/europe/spain-morocco-western-sahara.html, 26.03.2022.

[5] Spain changes tune…

[6] Spain’s new position on Western Sahara is serious gaffe, „Sahara Press Service”, 21.03.2022, https://www.spsrasd.info/news/en/articles/2022/03/21/38763.html, 26.03.2022.

[7] Why Spain’s Western Sahara U-turn is a risky move with no guarantees,„The Local” 22.03.2022, https://www.thelocal.es/20220322/why-spains-western-sahara-u-turn-is-a-risky-move-with-no-guarantees/, 25.03.2022.

[8] EU welcomes Spain’s shift on Western Sahara, backs UN efforts, „Reuters” 22.03.2022, https://www.reuters.com/world/eu-backs-spains-shift-western-saharan-autonomy-2022-03-21/, 26.03.2022.

[9] Spain changes tune…

[10] Algeria recalls Spain envoy over Western Sahara policy change, „Aljazeera”, 19.03.2022, https://www.aljazeera.com/news/2022/3/19/algeria-recalls-spain-envoy-over-western-sahara-policy-change, 25.03.2022.

[11] Some 2,500 migrants, refugees try to cross Spain’s Melilla border, „Aljazeera”, 2.03.2022, https://www.aljazeera.com/news/2022/3/2/about-2500-sub-saharan-migrants-storm-spains-melilla-border, 25.03.2022.

[12] Saharyjska Arabska Republika Demokratyczna (SADR) – częściowo uznawane państwo, powstałe na terenach dawnej Sahary Hiszpańskiej w 1976 r. Obecnie obejmuje wschodni obszar Sahary Zachodniej – tzw. wolnej strefy, która znajduje się pod kontrolą Frontu Polisario. Historia de la República Árabe Saharaui Democrática, „Delegación del Frente Polisario para España”, https://frentepolisario.es/historia-republica-arabe-saharaui-democratica/, 26.03.2022.

[13] Why Spain’s Western Sahara U-turn is a risky move…

[14] R. Minder, Spain, Seeking Better Ties With…

[15] Why Spain’s Western Sahara U-turn is a risky move…

[16] R. Minder, Spain, Seeking Better Ties With…

[17] F. Heller, Shift in Spain’s policy on Western Sahara triggers government tensions, „Euroactiv”, 21.03.2022, https://www.euractiv.com/section/politics/short_news/shift-in-spains-policy-on-western-sahara-triggers-government-tensions/, 26.03.2022.


Dodaj komentarz

Your email address will not be published.

Zobacz w dziale: BEZPIECZEŃSTWO